Friday, October 21, 2011

11. Kumpite in Nial.

                               11.Kumpite in Nial
(198)
              GERMANY gam Khristian kumpi vaihawmte in 1529 kum a Spires
khua kikhopna-a a nolhna uh pen Puahphatna adinga akician pen
teci pan’na khat a hi hi. Tua bangin Pasian ading a haan’san na, upna
leh a kipna uh hangin a khang thak te in lungsim kisuanna om lo a
biakna suahtakna a ngah uh hi. Tua banga hansanna tawh thumanlote
anial luatna pan un pawlpite min dingin Protestant cih min hong pua
khia uh a hi hi. A thu bulpite zong “Protestant upna laigil” teng ong
suak to pah hi. - D’Aubigne, b. 13, ch. 6.

               Puahphatna adinga a luahuai ni khat hong tung hi. Worms
thukhensat na ah Luther pen pawlsung pan ki nil khia, a thuhilhna te ki
khaak cip sakin, a upna te a ki dal cip sak sa ahih teei hangin biakna
tawh kisai-in gam sung ah phalna om lai hi. Pasian vaihawm sakna in,
thumaan dalte ki kho kho lai hi. Charles a 5-na pa in Puahphatna suam
lum nuam in a khut a viik sial in a sat nop pen na ki hepkhiat sak zel hi.
Rome lang pan’na na seem ngam pe peuh susia ding ki pan leh a pian’
theih lohna khat ta om zel hi. Ahih hangin hun hoihlo sung khat in
nisuahna gam nawl nung pen pan-in Turk galkapte hong kidawk vat
mawk a, France te kumpipa leh pope te kumpi thuneihna a liat luatna
teng haza-in hong sim uh hi. Tua gaal buai sungin Puahphatna nasep
pen, phawk in hong ki neilo ta dih ahih manin, hong tha hat-in hong
khang khia hi.

               A tawpna ah, popete in agaalte uh ong zawh uh ciangin, Puahpha
te a lang do huan theih nadingun a bawl hi. 1526 kum Spires khua-a
kikhoppi pan in a ki khoppi kik ma sung dong state teng tungah biakna
suahtakna a pia uh hi. Ahih hangin hih suahtakna ngah khit a launa
teng uh zong a bei man lo hial zah-in kumpipa in upkhialhna phiat siang
nuam-in 1529 kum-in kikhoppi a nih veina a sam hi., A hih theih liai
nak leh, Puahphatna lang pan’ pih dingin kilemna tawh kumpi vaihawmte
(198) zol masa ding uh a, ahih zawh tuan kei leh Charles in namsau lek
ta ding hi.

              Papist-te a kisial mah mah uh hi. Spires ah mi tampi hong pai
uh a, tua puahpha te leh a aang vaan mite a et satna uh hong gen uh hi.
Melachthon in, “Eite pen leitung mite phiat siang nop, a dong kholh
mah mahte i hi hi. Ahih hangin Khrist in hong en suk dinga Ama mi tha
neem ginalote hong huh ding hi,” a ci hi. - Ibid. b. 13, ch. 5. Kikhopna
a hong kihel Pasian thu gen nuam ulian tenangawn in zong agam sung
uh ah Lungdamna a thu hilh loh na dingin a khaam cip lai uh hi. A ki
khaam cip hangin Spires khua mite in Pasian thu ah dang taak lua uh
ahih manin, Saxony Mee piapa biak thugen hun zatnate ah a lom lom-in
hong ki khawm uh hi.

              Tua in a lau huaina amanlang sak tuam hi. Biakna suahtakna in vai
hawm na tampi susia ahih manin tua thu phiat kik dingin kumpipa in a
ngetna kumpi thu khat Kikhopna panin hong ki pulaak hi. Tua banga tha
gum han ciamna in thuhilhnuam Khristiante hehna hong ki pholh suah hi.
Khat pa bang in, “Khrist pen Kaiaphas leh Pilat khut sung ah tung kik hi” a
ci hi. Rome te hong ngong tat zaw lai uh hi. Amau lam bek a en ten tan
papist te khat in, “Turks te pen Lutheran te sangin hoih zaw lai uh hi.
Turkste in an tan’ ni bang nei lai sam uh a, Luther nungzuite in tua te a
palsat uh hi. Eite in Pasian Laisiangthothu leh pawlpi lamkhialna a cihte uh
ong kiteel sak leh a masa pen i nolh zaw ding hi,” a ci hi. - Ibid. Melanchthon
in bel, “ ei Lungdamnathu hilhte nisial-in Faber in kikhoppi sungah suang
tawh hong deeng niloh hi,” ci hi. - Ibid.

              Biakna kithuak keei kaaina ki kip sak khina, thuhilhna gam khen
khawk tuam tuamte in amau thu ngahna bang susiate dal theih nading
thu om hi. Luther pen Worms pana thu kipia in heen lai ahih manin
Spires ah ki pai sak lo hi. Ahih hangin ama taang dingin a nasep pih a
lawmte leh Pasian in a nasep a huh dinga a lap toh pak vai hawmpi te
pawl khat bel pai uh hi. A masa-a Luther huu khia Saxony kumpi
Frederick pen sihna in heem khia ta hi. Ahih hangin a sangam pa leh a
zalaihpa Duke John in Puahphatna paakta-in na pah tawi mah mah uh
a, tua upna tawh kisai thute khempeuh ah a kuhkal lawm hoih a (199)
na om lai a suak ve ve hi.

              Siampite in hih puahphatna thu a pom gam-khawk te pen Rome
te thukhenna in a huam gam asuah nading nakpi-in a ngen uh hi. Puahpha
te in lah suahtakna hong kipia khin zo hi a na ci zel uh hi. Amaute in
Pasian thu lungdamna lianpi tawh na saang khin uh ahih manin, Rome
te ukna nuai-a lut kik dingin a thukim kei uh hi.

               Thu a maitam sak nop man un, puahphatna thu a ki kip sak nai
lohna gam te ah Worms thukhensat bangin khauh taka a ki zuih nadingin
a hanciam in, “mipi in Worm khensatna thu a man’ lohna sa mun leh
langpan’ lo-a a pian’ theih lohna mun te nangawn ah zong puahphatna
sep beh nawn loin, ki nialna a piang sak thei thute zong khoih khak loh
nading, mawh pulaakna neek khawm zong nialloh nading, leh Rome
Pawlpi mite in Luther upna a san loh nading” a geel uh hi. - Ibid. Tua
ngimna pen popete, siampite leh phungzi thukhente lung kimna hi a,
Worms kikhopna pan-a a khen tat uh ahi hi.

              Tua khensatna ki zui takpi leh puahphatna thu a ki zak nai lohna
mun te ah ma kisot theilo in, a ki sepna sa te ah zong kip takin a om thei
lo ding a hong suak hi.” - Ibid. Tua hi leh, ut peuh hilh theihna ding
suahtakna a ki khaam cip suak ding a hi ta hi. Pianthakna peuh mah om
thei lo ding hi. Puahphatna a it khempeuh nangawn in zong tua thuki
khungte a zuih kul pah mawk ding a hih manin, leitung bup lam etna a
bei ding tawh ong ki bang hi. “Rome te ukna a ki kip kik hong suak in,
ni danga thuaksiatna te hong tung kik peel mawh ding a hi ta hi.” “
Thutuah lohna leh thumotphut-te lawh gawpsa nasepna teng acim mang
sak ding” thu khat a hong om ding a hi gige hi.” - Ibid.

             Thupha hilhte khat leh khat thu ki dong, ki kum khawm uh a,
“Bang cih ding?” ci in lung mangin ki en lel bek uh hi. Leitung bup
ading buai na lianpi a hi ta hi. “Puahphatna makaite in tua thupiak
mang mawk lel ding maw? Hih bang lau huaina hun in a lampi manlo
zuih khak ding (200)ol mah mah mai hi. Ki aap lel-in aki ci bang bang
mang suk thek le uh ki mai sak-in ki paakta zaw lel mawk hi sam a hi
ve! Luther nungzui gam-uk mangte in biakna a ut banga a zuih theih
nading un thu a ki pia hi. Tua kumpi thukham a kibawl ma-a puahphatna
a deihte amau mite in zong amau tawh aki bangin ham phatna a ngah uh
hi. Ki ap lel in Rome te lungkim sak le uh, lau huai na tawh ki pelh zaw
ding uh hi lo hiam? Lang pan’ le uh a ki mu nai lo haksatna leh thuak
siatna bang teng in amau zui ding a, hamphat bang teng ngah ding uh
cih zong a thei kua om hiam? Rome tawh gal lem-na bawl in tanluan
hiang leen khawm dih ni. Germany gam liamma teng khui sak zaw mai
ni, cih bangin puahphate in pau lap na zong uh hi leh ahi thei ding hi
napi, tua hi leh, a nasepnasa teng uh a sawt loin a puuk hiau ding hi zel
mawk hi.

              “Lungdam takin tua vaihawmna thu bulphuh en uh a, upna tawh
ana nawk uh hi. Tua thu bulphuh bang a hi hiam? Rome te in mi
lungsim tawng nangawn zawhthawh thu tawh uk cip uh a ukna dangte
a dal theih nading thu a nei uh hi. Ahih hangin amau mah mah leh
amau khutsunga Protestant-te in biakna suahtakna deih tek mawk lo
uh ahi hiam? Hi mah hi. Deih sakna tawh a tuam vil vel a a ki bawl sak
a hih man in, ai tuam-a neih hi lo hi. Tua geelsakna in a huam khak
loh teng pen zawhthawh na lianpi tawh uk theih nading thukhun ahih
manin, sung lam upna thu kon lawh kul nawn loin, Rome pen a khial
thei lo thukhen maang suak a, a thu uh zuih lel ding hong hi pah ding
hi. Tua vaihawm sakna ki saang leh a ki puahpha Saxony teng bek in
biakna suah takna ki nei ding uh hi ci-a thukimna a bawl suak hiau
ding hi mawk hi. Khristian gam dangte ah bel puahphatna thu a dawp,
a um peuhmah thukham palsatna a suak pah ding uh a, leihawm thong
inn sung ahi kei leh ki haalna khuam phung ah a tung ding hi pah
mawk uh hi. A ki ciangtan mun teng bek ah biakna suahtakna a om
ding a thukim zo ding uh hiam? Puahphatna in mi thaka ngah tawpna
hi ta hi ci in taang ko ding hi ding haim? Gam mong a tung khin ta ahi
uh hiam? Rome in a hong huam khakna ciang ciang ama uk den ding
suak pah zen zen ding hiam? Puahphate in tua vaihawmna hanga
pope leitang tung ah a tul a za-in nuntak a taan lawh dingte’ sisan
tung ah peng ung a ci ngam ding uh hiam? Hih bang hun thupi laitakin
tua bangin ki peng sak leu uh Lungdamnathu tangko(201) nasep leh
Khristiante suahtakna heek khiatna hong suak ding a hi hi.” -Wylie, b.
9, ch. 15. Tua ahih manin, “ amaute in a gambup, a kumpi lukhu uh,
leh nakhempeuh thamlo in a nuntakna dongun taan lawh nuam zaw uh
hi.” - D’Aubigne, b. 13, ch. 5.

              Kumpi neu te in, “Hih vaihawmna nial zaw mai ni.” “Sunglam
upna tawh kisai in mi tam zaw thu hi thei lo hi” ci uh hi. Mangpi te in
“1526 kum a thupiakna in kumpi gam sung kilemna piang sak a, tua thu
hoih i sa hi: tua pen ki phiat leh Germany gam buppi buai-in ki khen
keek ding hi. Tua kikhoppi in Councilte ki tuah kim mateng biakna
suahtakna a let kip ding lo ngal a dang hih zo lo hi,” ci uh hi. - Ibid.
Lungsim kisuan omlo a biakna suahtakna pen i gam’ khensat ding thu
hi a, biakna tawh kisai-in tua ciang bek thu a nei hi. Leitung uk kumpite
in Civil vai tawh biakna a hong ukna pepeuh ah Khristian thupuak te
thubulphuhpi a paai khia a suak uh hi.

               Papist-te in bel “koh kang” a cih te uh net cip a sawm pah uh ahi
hi. Amau in puahphatna a panpih peuh mah khen keek in, a simtham a
deihsakna a neite na ngawn a lau thawng sak nuama ki pan a hi uh hi. A
suakta khuapi te panin Sawltakte kikhoppina ah sam uh a, tua thusun’na
thu saang uh hiam saang lo uh hiam a dong tel uh hi. A hun
bang khan; to uh a, a hih hangin pha tuam lo hi. Tua sit telna hong neih
uh ciangin amaute a lang phialphial in puahpha te lam ah hong pang uh
hi. Sunglam upna leh eima khentelna ciat ah suahtakna a taan nuamlote
in mai lam ah gensiatna thuak-in mawhsakna leh bawlsiatna thuak ding
tel takin a thei ta uh hi. Sawltakte khat in, “ Pasian kammal ih nial kei
vet leh haal tum thuak zaw ding,” a ci hi. - Ibid.

             Kumpi neute hong thukim theih-a hong kop kei buang uh leh
tua thupiak in ki phelkhapna lianpi piang sak ding hi cih kikhoppina-a
Gam-ukpipa’ sawltak ahi kumpi Ferdinand in a mu hi.Tua ahih manin,
zawhthawh thu zang leh hih mite lungkhauh sak zaw kaan lel ding cih
mu ahih manin hansuahna lam vi ve tawh kumpi neute a zol hi. Kumpi
neute kiang ah, “Tua thupiakna saang le uh a gam bup kumpipa amaute
tung ah lungdam mah mah ding” ahih thu nakpi-in a gen hi. Ahih hangin
hih leitung ukte khempeuh sanga lianzaw thunei khat om lai hi cih hih
mii muanhuai kumpineute in tel hilh uh a, “Pasian zahtakna leh lemna
tawh a ki (202) hual thu teng bek ah kumpipa thu a vekpi-in ka zui
ding uh hi” ci uh hi. - Ibid.

              Khristian kumpi neute in Laisiangtho pen mihing phuah tawm
thuciin te sangin tung nung zaw hi cih apomna uh leh tua bang upna a
kineihna mun peuh mah ah pope vangliatna a puuk ahih pah pah mai
lam zong Kumpi lam pawlte in athei uh hi. Ahih hangin amau hun lai-a
mi tul tampi te mah bangin “a ki mu thei nate bek” en uh ahih man-in
amau leh amau in kumpipa leh pope mah hat zaw buang hi ci in seh uh
a, puahpha te pen a kih tak huai lo a tha neem lel ding in a seh uh hi.
Puahpha te in mihing tha bek suang hi leh pope pawlte up mawh bang
mah in bang mah hih zo lo ding uh hi. Ahih hangin mi tawm in a tha
neem uh a, Rome tawh thu ki tuak loin a om uh hangin tha hat ve-ve uh
a hi zaw hi. Amau in “kikhoppi na ah thu ki khentat te leh Pasian thu
teh kaak uh a, Kumpi Charles leh kumpite’ Kumpipa, topa te’ Topipa
ahi Jesu Khrist a sai kaak uh hi.” - Idem, b. 13, ch. 6.

              Ferdinand in amaute lungsim kimna awl mawh sak lo-in a nial
ciangin kumpi neu te in zong ama om loh khual nawn loin gambup
kikhopna mai ah nakpi-in nial pah uh hi. Pulaakna thupi khat bawlin,
kikhoppi ah a pulaak uh hi:

             “Hih laidal tawh na khempeuh bawlpa, a keempa, honkhiapa leh
tankhiapa Pasian mai ah Amah ni khat ni ciangin I thukhen dingpa ahih
mah bangin, mi khempeuh leh a kipiang sak khempeuh mai ah, kote
ading leh I mipih adingin hih a ki ngim thupiak (decree) pen thukim loin
ka saang beek kei uh a, Pasian leh Ama thu siangtho tawh kilehbulh na
khat pepeuh ka sunglam upna uh leh kote khaa hotna hong dal hi ci-a
ka up up uh thute ka (203) zui kei ding uh hi” ci uh hi.

               “Bang e! hih thu kip sak zo ung! Pasian in mi khat Ama pilna
piak dingin a sap ciangin tua mi in Pasian thei thei lo ding a hi hiam?
“Upna maan dang om thei lo-a, Pasian kammal om bang bang pen
upnamaan hi pah hi....Topa in tua bang upna dang hilh ding phalo
hi....Laisiangtho pen a Laisiangtho mun dang khat mah in hilhcian
dinga,...Khristiante adingin thubu siangtho in kisapna om khempeuh ol
takin hong thei sak dinga, khuamialna teng khen keek ding ahi hi. Pasian
hehpihna tawh Laisiangtho Lui leh a Thak bu sung a Ama thu siangtho
te bek hilh-in, tua bang ahi lo thu dangte tawh beh lap lo dingin ka kizo
khin uh hi. Hi bek thumaan thu hi a, upna maan leh nuntakna maan
adinga hong uk hong keem in agual lel ngei lo ding ahi hi. Hih din mun
ah a ding mi peuh mah Hell vangliatna lang do-in ding ding uh a,
motbawla a langdote Pasian mai ah puuk ding hi.”

             “Tua hang mah in ko tunga hong ki suan hak-kol ka nolh uh hi.”
“ Kumpipa zong Pasian a it takpi Khristian kumpi bangin ko tung ah
hong gamta ta hen. Tua hi leh kote in zong ka pum ka tangh un ama thu
mangin, no a migi to te’ thu zong ka mang ding uha, lawp takin a
sawlmang mi ka hih ding uh hi ci in kong pu laak uh hi,’ ci uh hi. -
D’Aubigne, b. 13, ch. 6.

              Tua in Kikhoppina-a mite’ lungsim a khoih kha pha mah mah hi.
Ki khawm mi a tam zaw in tua thu nialte’ haan’na hangin lam dang sa in
patauhna tawh a dim uh hi. Mai lam thu ding pen khua ziingin bang
hong ci ding ki thei lo hi. Ki thu tuahlohnate, kidona te, sisan luan’nate
ki pelh zawh tuak lo hi. Ahih hangin puahphate in amau nasepna te a
dik a maan ahihna uh leh, a vanglian pen pa khut bek maungin, “haang
tak in a kip ngam” uh ahihna zong lak uh hi.

             “Hih a nialna teng uh pen Protestant-te thu bulphuhpi teng a
suak pah hi. Upna tawh kisai kih-huai gamtatna thupi nih nialna zong hi
pah hi. Amasa in, upna sungah leitung thukhen maangte hong kiguanna
hi -a, a nihna ah, pawlpi bek thuneihna-gitlote ahi hi. Protestestant upna
in, tuate mun ah, (204) Mangpite sangin mimal neih lungsim khensatna
thupi sak zawin, muh theih pawlpi sangin Pasian kammal tung nung
zaw cih hong pho laak hi. A masa bel in Pasian thu tawh kisai vaite ah
ah leitung thuneihna azat te uh nialin, kamsang te leh sawltakte in, ‘Mi
thu sangin Pasian thu man ding aki lawm zaw hi” a cihna a dawk sak uh
hi. Charles a 5-na pa minthanna mai tang ah Jesu Khrist vaangliatna a
laam to uh hi. A baan ah, mihing phuahtawm thute pen Pasian thu
siangtho sangin niam zaw hi cih zong a lak hi.” - Ibid. Thu nialte in
amau kizawhna thumaante a ut bang in a pulaak theih nading uh zong
akip sak zaw lai uh hi. Amau in um in zui ding bek hi loin, Pasian thu a
om bang hilh-in siampite leh leitung uk maangte a hong ki thun zel pen
a nial uh hi. Spires-a a nialna pan-un biakna lam-a ki thuak lahna teng
langdo ahihna uh teci pang in, mi khempeuh in ama lungsim khentelna
banga Pasian a biak theih nading uh thu ngah na a guang zaw uh hi.

              Mipi theih dingin zaksakna ki bawl ta hi. Mi tul tampi in tua
vai a phawk den ding ahi ta hi. Vantung laibute sung ah zong kiciamteh
khin a hih manin, mihing in a phiat nop hangin kuamah in susia zo
nawn lo ding hi. Germany gam-a thu hilh nuam mite in tua nialna pen
a upna uh pulaakna a suak sak uh hi. Mun khempeuh ah mite in tua
pulaakna pen hun thak hoih zaw khat hong tun’ nading khapna bangin
a tuat uh hi. Spires-a Protestant-te thu kumpi neute khat in hi bangin
ci hi, “A lian bel Topa in hong hehpihna tawh tha neih teng siit loin
pulaakna hong nei thei sak ahih manin, a tawntung ni hong tun’ dongin
tua Khristian upna kip ah hong keem tawntung ta hen,” ci hi. -
D’Aubigne, b. 13, ch. 6.

             Gualzawhna honpi khat angah khit uh ciangin leitungte maipha
ngah na dingin thu kim kik mawk le uh, Pasian tung ah a thu maan lo,
thamlo in, amau dinmun nangawn suksiatna sunga a hentum suak lel
ding uh ahi hi. Hih puahphatna apom hausapite nawktoh teng pen a
hong pai lai ding khang tawntunga etteh ding thu a suak hi. Satan in,
Pasian leh A thu siangtho a langpan’na nasep pen kheel tuan lo hi.
Kum zakhawk 16 hunlai a Laisiangtho in nuntakna lampi hi a cih uh
pen a langpan’ zah mah-in a langpan’ lai ve ve hi. Eite hun leu leu
ciangin amau upna leh thukhamte panin gamlapi ki khenkhiatna om ta
a, Protestant upna ngei ah ciah kik ding ki sam pha mah mah hi.
Laisiangtho bebek a upna uh leh a zuihna uh uk dingin a let kik ding uh
kul pha mah mah hi. Satan in biakna suahtakna susia nuam-in veh (205)
kawi kawi hi. Spires-a Khristian lote vangliatna bangvangliatna mah
thak bawl-in a kip kik sak theih nadingin a a khahsuah sa tungnun’penna
a ngah kik theih nadingin lampi zong zongin a hanciam pha saan hi.
Puahphatna hun lai-a a kiptak in Pasian thu om bang bang a cih ten tan
bang un, tu hun puahphatna ah zong ih cih tentan ding aki sam hi.

              Protestant te ading lau huaina lim hong kidawk ciangin, amaute
a hum ding Pasian in a khut hong zan zelna lim zong aki dawk zel hi.
Hih hun pawl mah-in ‘ ka theih ngei loh puteek a zahtaak kai khat tawh
ki tuah ciangin, Grynaeus man dingin Ferdinand in thukhen maangte
hong pai sak ding hi, hong ci hi ci-in, Spires khua sung pan a lawmpa
Simon Grynaues paikhiat pih-in Rhine gun kantan meng meng dingin
Melanchthon in a sawl ciangin Simon Grynaues in tua bang biang buang
pen lam dang a sa hi..

              A sun-in papal siapi Faber in a sermon-na ah Grynaeus agensiat
luat ciangin, nakpi in kisel uha, “a kih huai thumanlo khat” a huut nop
manin a nial hi” acih ciangin, Faber in a heh lo bangin a om hangin a
tawp lian uh ciangin Kumpipa kiang ah tua a nial zawh loh Heidelberga
Professor Grynaeus a lawt pah hi. Tua ciangin Kumpipa in zong
lungtang khauh tua Heidelberg professor pa bawl siat nading thu a pia
hi. Tua thu teng putekpa tung pan azak ciangin, Pasian in a vantung
misiangtho te khat thu ko khol dingin hong sawl-in alawmpa hong
honkhia ahi lam Melanchthon in a thei pah hi.

             Guntui in a galte muh lona mun ah Grynaeus a huut khiat amuh
dongin Rhine gun piau ah dingin a gal-et hi. ‘A tawpna ah,’ Melanchthon
in gun gal atun agalmuh ciangin, ‘mawhnei lo sisan a lunggulh dente’
kam sung pan ki dok khia zo ta hi,’ ci hi. A inn a hong ciah kik ciangin
Grynaues man dingte in a lu pan a taw dongin sit tel-in zongg uh hi cih
Melanchthon tung ah hong kihilh hi.” - D’ Aubigne, b. 13, ch. 6.

             Tua bangin Puahphatna pen ni dang sangin leitung ulianpi-te
mai ah hong ki lang pha zaw lai hi. Kumpi Ferdinand in Thuhilh
kumpineute thu a ngai nuam kei hi. Ahih hangin amaute upna leh
nasepnate kumpipa mai, pawlpi leh uliante mai-a a gen khiat theih nading
uh hun hoih a ki pia ve ve uh hi. Spires-a thunial te hangin gam sung
kilem lohna tam-in buai ahih main, tua teng daih sak nadingin Augsburg
ah a kum kik ciangin kikhoppi khat Charles a 5- (206) na pa in sam a,
amah mah in hun uk ding a ngimnate lai tawh a tangko khia hi. Tua
mun ah Protestant makaiteng a ki sam hi.

             Puahphatna pen lau huaina in a buak hi. Ahih hangin Protestant
makaite in Pasian muangin, Lungdamna thu ah kipdin dingin kiciamna
abawl uh hi. Ki khopna-a Saxony Me piapa pai loh na ding a ki nget
ciangin Kumpipa in kumpi neute a thang siahna hi ci in hilh uh hi.
“Khuapi sung khata avanglian galte tawh ki kalh nelh cip pen lau huai
mah lo ding hiam? Mi dangte in, “Kumpi neu te hang takin na gam
taang lel peuh le uh Pasian nasepna kihu zo lelding hi” ci uh hi. Luther
in, “Pasian ciam peel loin muan huai hi. Amah in hong nusialo ding hi”
ci hi. Me piapa vilte tawh Augsburg lam zuan-in a hong pai khiat ding
uh ciangin, a tuah ding lau huaina te theih pih tek uh ahih manin, tampi
tak mai khing lunggim sa in a kuan khia uh hi. Ahih hangin Coburg
dong Luther in zong ton pih a, amaute lungsim khing teng la peuh sa-in
alawp sak hi. Tua a khual zinna ah, “Ih Pasian in a kip Tausang a hi hi”
cih thu a gelh hi. Lungsim vangik tampi lasakna tawh a zaang sak hi.

              Puahphatna apom kumpineute in amau dinmun uh thugui-sut
bangin agen khiat theih nadingun geelsa-in a nei uh a, Laisiangtho pana
teci vi-ve tawh lak-in thu khempeuh kikhoppi ah phu ding in a ki ging
khol uh hi. Tua te a geel dingin Luther leh Melanchthon leh a lawmte a
seh uh hi. Tua a dinmun uh a pulaakna thugui-te pen Protestant te in
amau upna pulaakna-inbawl uha, apompna min khum dingin a ki khawm
uh hi. Tua hun pen mulkim huai-in sittelna hun a hi hi. Puahpha te in
amau nasepna leh leitung ukna helzau khak loh nadingin ki dawm dingin
gen uh a, puahphatna nasep in Pasian kammal om bang val agen loh
nadingin zong a hanciam uh hi. Tua pulaakna ah Khristian sunga kumpi
neute in a min uh a gelh dingin a kigin laitakun Melanchthon inkhawlsak
in, “Hih (207) pen Pasian thu thei-siamte leh Siate sep ding hi a,
leitung vanglian neite in thu dangte ah thu nei dingin siit zaw le’ng,” ci
in a nial hi. Saxony te John in, “Hi lo hi. Pasian in kei bangte nong val
khiat sak ding uh deih zaw lo hi. A dik thu a seem lel ding ka ut zaw hi.
Mi ka teel theihna lukhu leh ka Ukpi samul puante lel pen Jesu Khrist
singlamteh zah-in manpha ka sa het kei hi,” ci hi. Tua teng a gen khit
ciangin a min a gelh ziau lel hi. A dang khat leu leu in laikung la-in,
“Ka Topa Jesu Khrist in adeih nak leh ka nate leh ka nuntakna nangawn
a nusia dingin ki gingsa-in ka om hi.” “ Hih pulaakna thugui sunga om
lo upna dang khat ka pom ding sangin ka mite, ka gam ka lei leh ka
khuta om kapa’ tuul-tawina leitang teng nangawn ka nusia zaw ding
hi” ci leu leu hi. Tua zah-in Pasian mite in upna leh haan’na tawh ana
ding uh hi.

                Kumpipa mai-a a din’ ding uh a hun kiseh pen hong tung ta hi.
Charles a 5-na pa a tokhom ah hong tu hi. A kiim ah kumpi neute leh
Me pia te in uum-in tut pih uh hi. A mipite pen puahpha te ngen ahi uh
hi. Amau pulaakna lai a ki sim hi. Tua kikhopna thupi sung ah Gospel
thumaan pen tel takin ki lak khia hi. Papal te khialhna teng zong ki
kawk khia hi. Tua ni pen, “Puahphatna vai ah ni lian pen ni ahi hi.
Khristian khang tangthu sung leh mihing te tangthu sung ah zong a
minthang pen ni khat “ in ki ciamteh hi. - Idem. b. 4, ch. 7.

              Wittenberg phungzipa Luther pen Worms-a minam bup kikhoppi
mai-ah a mah guak a adin’ khit kum sawt nai lonapi, tu-in, gam bup
ulian pen pen te leh kumpi neute, ama taangin hong ding ta uh hi. Luther
pen Augsburg-a a pai ding ki kho ahih manin amah hong om thei lo a, a
thu leh a thu ngetna bel hong om hi. A laigelhna ah, “Hih zah-a minthang
kikhoppi ah thu um mi thupite in mipi mai-a Khrist a pahtawi dong uh
ka nuntak lai ka lungdam lua hi,” ci hi. - Ibid. Tua in Laisiangtho sunga
“Kumpite’ mai-ah nangma thute ka gen dinga, maizumna ka thuak kei
ding hi” acihna a tun’na ahi hi. Late 119:46.

              Paul khang lai-in zong thongkia mi bangin thu kisit na athuak hangin
Lungdamnathu in gam bup khuapi-a kumpi neu te leh ukpi te kiang dongah
tunna in a nei zaw hi. Tua mah bangin hih hun-a kumpipa in Pulpit (208)
pan Lungdamna Gospel thu hilh ding ana khaam pen kumpi inn sung dongah
taang ko na in akinei zaw hi. Sila te khawng ngaih ding a phal loh uh thu
tu-in gam buppi-a tote leh sia lian te ngaih dingin ki gen khia ta hi. Kumpi
te leh miliante in thu ngai mipi te na hi uh hi. Lukhu ngah kumpineute pen
a Gospel thupuakte ong hi ta uh hi. A thu gente uh Pasian Thumaan ahi hi.
Laigelhpa khat in, “Sawltakte hun khit hi zah-a upna pulaakna thupi om
ngei nailo hi,” ci in gelh hi. - Ibid.

              Papist Bishop khat in, “Luther nungzuite’ genna khempeuh maan
a, eite in i nial thei kei hi. Me piapa leh a lawmte gen pulaaknathuguite
zong thumaan tawh na dawng thei uh hiam? ci-in Doctor Eck kiang ah
a dot ciangin, “Kamsangte leh a sawltakte laigelh te panin bel ki dawng
kik thei lo hi.” “Ahih hangin Fatherte leh Council te thusuak te tawh
bel dawn kik theih nading om hi” ci hi. Tua ciangin a dongpa in, “Luther
pawlte in Laisiangtho leen uh a, ei lam ah bel Laisiangtho leenlo hi-in
ka ki thei hi” a ci hi. - Idem. b. 14, ch. 8. Germany gama kumpi neute
honkhat puahphatna upna in lawh khin zo hi. Kumpipa mah mah in
zong Protestant te thu gente bang bang i ci ta zongin a maan a hi hi,
mah a cih pih hi. Tua pulaakna pen pau nam tuam tuam tawh ki tei
khia-in Europe gam khempeuh ah ki hawm thaang a, mi mak tampi in a
khang kik kik dongin tua upna na pom suk suk uh hi.

               Pasian nasem muan huaite in amau kia ki nusia-a na sem uh ahi
kei hi. “Vangliatna khempeuh leh a saangna pana khaa gilote” kikop-in
amaute a na langdo laitak-in Topa in Ama na seem te nusia ngeilo hi.
Amaute mit kihong thei hi leh, taang lai kamsangte ahuh bang mah-in
Pasian in amaute zong om pih in a huhna mu mah ding uh hi ve’n!
Elisha naseempa in a mangpa’ kiang ah amaute a kual khum khin gilo
galte muhsak laitakin suahtak theih nading lampi om het lo bang hi
napi, “Topa aw, amah in a muh theih nadingin a mitte hon’ sak in “ 2
Kumpite 6:17.ci in thu anget ciangin, Ah, ngei aw! Pasian mipa a vil
vantung galkapte mual dung khempeuh ah phualsatin, meikuang galkap
leh leengte adim in a om uh bang mah in puahphatna nasepna a seemte
zong vantung mi in a vil hi.

                 Luther in a kip let thupi pen khat, Puahpahtna huh ding peuhmah in
leitung vaang, thau tawinate, zangh ngei lo ding cih thu ahi hi. Amah in
gam bup kumpina panin (209) kumpineu te in Gospel thu ading teci hong
pan’ uh ciangin lung dam mah mah hi. Ahih hangin amau ki huut nading a
gal hiam zat ding dongin hong ki kup uh ciangin, tua mun panin “Gospel
thu upna pen Pasian bek in huu ding hi... Nasepna ah mihing helh-hawtna a
tawm ciang bekin Pasian’ sep ki langh zaw hi. Gam ukna tawh kisai a ki
dop nading a gen pian te pen uh ama muhna ah up lahna leh muan lahna
mawhna a suak hi.” –D’Aubigng, b. 10, ch. 14, London, ed..

                Galte kikop-in Puahphatna upna thal paih a sawm ciangin a leh
do dinga namsau tul tampi dawh khiat sa banga a om laitakin Luther in,
“Satan in a hehna suah khia a Pasian-milo pope tawh kikop-in eite hong
sim uh ahi hi. Mite hansuah un la Pasian tokhom mai ah haang takin
upna leh thu ngetna tawh ko sak lel un. Tua hi leh Pasian Kha Siangtho
in i galte hong zawh sak-in gal lemna hong bawl nuam ding uh hi. I
kisapna pi pen leh i nasep lian pen in thungetna ahi hi. I mite in namsau
maa leh Satan hehna mai ah om ahih lam uh theih sak un la, thu ngen
sak sak zaw un,” a ci hi. - D’Aubigne, b. 10, ch. 14.

             Tua khit zawh khat vei ciangin, puahphatna pom kumpineu teng
kipawl-a vaihawmna khat a genna ah Luther in hih kidona-a ki zangh
galhiam pen “ Kha Siangtho galhiam” bek ih hi sak ding hi a ci leu leu
hi. Saxony Me teelpa kiang ah lai gelh a, Kipawlna bawl le’ng i sunglam
upna bangin zong ki om thei nawn lo zel ding hi. I Gospel in sisan mal
khat a taak sak ding sangin sawm vei-in a si nuam zaw ding te I hi hi.
Eite nasep in a ki go tuuno bang I hih ding kisam a hi hi. Khrist
singlamteh i pua ding hi. Lau het kei in, i galte kisialhna sangin i
thungetna in na tam sem zo zaw ding hi. Na sanggamte’ sisan na khut
ah baang kha sak kei in. Kumpipa in sit telna leh bawlsiatna hong neih
nop leh va ki laak dingin i ki ging khol zo hi. I upnate nang kia huut
zawh ding hi lo hi. Eite in i upna hangin siatna leh lauhuaina a om leh
a thuak lel ciat ding i hi hi. - Idem. b. 14, ch. 1.

                Munsimtham pan-a thungetna hangin Puahphatna tawh leitung
a lok zo ding vangliatna hong pusuak hi. Topa naseem te in kamciam
suangpikip tungah siangtho leh daai tak- (210) in akhe uh nga in siksan
ding uh hi.... Ausburg a ki thasaan hun laitakin Luther in ni khat-in nai
3 sung peuh mah thu ngetna-in zangh loin ni tum sak lo hi. Laisim hun
dinga a deih huai pen hunte-in thu a ngen den hi.” Ama inn dei sung ah
Pasian kianga a ki aapna kammalte ki za a, “lawmte khat hopih bangin
lam etna, zahtaakna leh launa tawh a hopih hi.” “Nangmah in kote Pa
leh Pasian na hih ka thei a, na tate mi’ bawl siat-a ki theh keek ding na
deih hi. Nangmah mah zong kote mah tawh a lau huai munah na om hi.
Hih vai khempeuh nangma vai hi a, Nangma hong sawlna hang bekin ka
khut uh tawh a leen ka hi uh hi. Tua ahih manin, Pa aw, kote hong vil
in” a ci hi. - D’ Aubigne, b. 14, ch. 6.

               Launa leh lunggimna van gik tawh kidim Melanchthon kiang ah
hi bangin a gelh hi: Khrist sung ah muanna leh hehpihna na ngah ta in
- - Leitung hi loin,… Khrist ah, Amen. Nang hong kaang tum ding
banga a kheng val-a na lung hih mawhnate, huat theih tawp-in ka hua
hi. Hih nasepna a maan lopi ahih leh nusia mai in; amaan ahih leh
lungmuang tak in a ihmu dinga hong sawl Pa’ kam ciam te bang hangin
muang lah ding i hiam?...Khrist in thumaan leh thutang nasepna adingin
hawmthawh huailo-in a ki cing hi. Amah nungta-in a uk hi; lau ding
bang om hiam? - Ibid.

             Pasian in Ama naseem te kiko na awte a za hi. Amah in kumpineu
te leh thuhilhsiate thupha pia a, leitung khuamial ukpa langdo ngam
nadingin thumaan a pia hi. Topa cih, “A kiteel a vanglian inn kiu khuam
bul suangpi, Zion mual tungah ka koih hi. Tua suangpi a beel mi in,
zumna a thuak kei ding hi,” 1 Pet. 2:6. Protestant puahphate in Khrist
tungah ki phut uh a, Hell kongkhak in amaute a zo zo kei hi.

No comments:

Post a Comment