Saturday, October 22, 2011

6. Huss leh Jerome.

                               6.Huss leh Jerome
(97)
             KUM za lom 9na lai pek a kipan lungdamna thu in Bohemia ah
bulkip nakha khin zo hi. Amau pau in Laisiangtho na tei khia khin
uh ahih manin, mipi in amau pau tawh biakna te na bawl thei khin zo hi.
Ahih hangin pope vangliatna hong khan ciangin Pasian thu pen mang
dek tak hi. Pope Gregory a 7-na pa in a kisathei kumpite niamkhiat in
mite sila bangin khawi a, , “Na khempeuh a neipa in Amah ki biakna
ah theih loh kam tawh biak ding a deih hi. Tua bang ngeina a zui lote
lak ah siatna leh lampialna tam pi piang hi” ci in Bohemia pau pen
biakpiakna a zat khaam cipna thupiak (bull) khat a hawm khia hi.–
Wylie, p. 3, ch. 1. Tua bangin Rome in Pasian thu khuavak nil khia in
khuamial sung ah mite a kalhnelh hi. Ahih hangin pawlpi ading vantung
in nasepna dang khat vaihawm sak a, Waldenses te leh Albigenses te
tampi amau inn omna France leh Italy panin bawlsiatna tawh ki hawl
khia ahih manin, Bohemia a hong tung uh hi. A kilang tangin a hilh
ngam loh uh hangin simtham in na a sem ve ve uh hi. Tua bangin upna
maan pen kum za khawk khat pan a dang kum za khawk khat ah aki
zom in ki kem to to hi.

             Huss hong khan’ ma-in Bohemia ah pawlpi lampialna leh mite
tatsiatna te tangtakin a kawk khia ngam mi na om zo hi. Amaute nasepna
in mipi’ lungsim khanglo sak mah mah ahih manin, Pawlpi sung ki ukna
ah makaite patauhna hong tho khia a, Gospel nungzuite a ki langtang in
bawl siatna hong om pah zel hi. Biakna pia dingin gamlak mual lak ah
ki hawl khia a, galkapte in nungzuih in sabet-in beng uh a, mi tampi a ki
that hi. Hun khat khit ciangin thupiakna (98) khat hong bawl uh a,
Rome biakna pana ki khenkhia peuh mah ki haal ding hi ci uh hi.
Khristiante in a nuntakna uh a taan ngam zel uh ciangin zo kisa mah
mah uh hi. “Singlamteh-a ki khai Honpa upna bek tawh Hotkhiatna ki
ngah thei hi” a ci mikhat a thah lai-un, a sih kuan akam pauna ah,
“Thumaan dote’ hong bawlsiatna in eite hong zawh mah mah hangin a
tawntung hi lo ding hi. Mipi lak pana namsau leh thuneihna suanglo in
Hang bei leh hang hong ding zel dinga kuamah in amah lang nial zo lo
ding uh hi,” ci hi. –Wylie, b. 3, ch. 1. Luther hun ding lah a sau vei lai
hangin Rome langdo in teci pan’na tawh minam bup tok suah ding mi
khat hong ding khia hi. Tua pa in John Huss ahi hi.

             John Huss pen minam lian a hi kei hi. A pa in sih sanh baih ahih
manin mi tagah khat ahi hi. A nu pen mi dik khat hi a, Pasian kihtat na
leh pilna in neihsa khempeuh laka a manpha pen hi cih pom ahih manin,
a tapa’pil nadingin a hanciam sak pen hi. Huss in gam sung khuate ah
sang kah phot in, tua panin Prague University ah huhna kipiate tawh
sangkah dingin a kisaang hi. Prague lam zuan-a hong pai lai-in a zawng
meigong a nu in zui a, a tapa a piak ding leitung nate nei lo ahih manin
khuapi hong naih uh ciangin tagah tangvalnopa tawh khuk din’-in
Vantunga a Pa uh kiang ah thupha a nget sak hi. A nu in tua a thu
ngetna bang zah takin Pasian in saan sak cih thei kik pah khol lo hi.

             University hong tun’ ciangin a hanciamna leh khantohna te hangin
gamtat kawk baang lo thamlo in leitung bup in a pah tawi tham cing-in
hong ki lang khia pah hi. Jubilee khat ah a khol sun sun a sum neih teng
mawh pulaakna-in pia a, a Zehbawlna te uh ah a zui hi. Amah pen
Rome pawlpi mi kuhkal mah mah khat hi a, khaa lam thupha ngah
nadingin tua bangin nakpi-a a zong pha mah mah khat a hi hi. College
a zawh phet siampi suak a, za khang han han-in kumpi zum ah hong ki
hel pah hi. Professor hong suaka, tua zawh ciangin ama pil-sinna saang
mah ah Rector (Sia pi) a hong suak hi. Huhna hang bek a sangkah
naupang khat lel pen tomno sung (99) in agam bup aang taan na leh
Europe gam buppi ah mi kidawk khat hong suak hi.

              Ahih hangin Huss in mun tuam khat ah Puahphatna nasep a ki
pan hi. Siampi nasep a sep khit kum tampi ciangin Bethlehem biak
inn ah thu hilh sia dingin a ki teel hi. Tua pawlpi a phuan khia pa in
amau pau-a Laisiangtho hilhna pen thupi a sa hi. Tua dan pen Rome
te in a lang do uh hangin Bohemia-a a nasepna a din-khawl pah hi sam
lo hi. Laisiangtho theihna neu lua in mi teng siatna nasia pen dong
tung suk hi. Huss in tua siatna te siit lo het-in gen a, Pasian kammal
om bang zui-in thuman guipi in sianthona hong puak kik theih nadingin
a ngen hi.

              Ziinglam cianga Huss lawm ong suak Prague khua mi Jerome in
zong England pan-a hong ciah ciangin Wycliffe lai gelhte a hong pua hi.
Tua laitak in Wycliffe’ thuhilh nate apom England kumpinu pen Bohemia
kumpinu hong suah ciangin ama huzap na tawh Puahphapa nasepna te
zong a gam sung teng ah ki theh zaak-in taang zai tuam mah mah hi.
Tua laite Huss in lawp takin a na sim hi. Tua laigelhpa Khristian hoih
mah mah khat hi ci in pom-in a puahphatna nasep zong hoih sak pih
mah mah hi. Huss in a theih loh kal-in Rome pan gamlapi a pial khia
khin a hi gige hi.

             Tua laitakin England gam panin laisiam mi nih in tua thu khuavak
gam danga puak ding tang hial mah-in Prague khua hong tung uh hi.
Pope tungnun’ penna in a ki langtang-in hong nawk pah ahih manin
zawh thawh thu-in tua te gel a ki daai sak hangin amau ngimna bei sak
mawk lo ve ve in, thuhilh sia hi napi limsuaih na seem in, lampi dang
tawh na sep a ki pan pha uh hi. Mipi muh dingin milim nih suai uh a,
“kiniam khiat takin la-no tung tuangin,” Khris Jerusalem alut lai tak,
khe-a pai khual zin gim, puansia Silhsa-in a nungzuite (100) a zuih
na(Matt. 21:5), leh pope in a zaliatna lahna in a puantual hoihpi leh
lukhupi cial thum khu-a a ki zem, sakol tung ah tuangin amai ah peengkul
tumte makai sak-in a nung ah Cardinal te leh phungzi lian te ki zem
ziah zuah sa-in a zuihna lim a suai uh hi.

             Hih pen mi khempeuh tunga thuhilhna sermon hoihpi a suak hi.
Mipi te a lom lom-in tua milimte en dingin hong pai uh a, ki sung mai
mai uh hi. Tua lim a muh uh ciangin a deihna bulpi a tel thei lo kuamah
om lo uh hi. Khrist’ ki niam khiatna, lungneemna leh pope kiliat sakna
le a nungzuite kisaktheihna te khai kaak loin om theinawn lo uh hi.
Prague khua sung teng sa kheu kho zo ahih manin lengla nihte in amau
suahtak nadingin aki heep khiat ding uh hong kul ta hi. Ahih hangi
amau hong hilh thu pen kuamah in mangngilh thei nawn lo uh hi. Tua mi
im in Huss lungsim lawng lua ahih manin, Laisiangtho leh Wycliffe’ lai
te sim hong hanciam pha saan lai hi. Amah in a ngimkholh nai lohpi
in Wycliffe nasep, puahphatna, a saang hong hi gige a, papacy omzia hon
tel muh zaw lai-in pawlpi sung zaliatna din munte’ nin baan’ na leh
kisaktheihna te uh nakpi-in hong gen sia ta hi.

              Bohemia University pana buaina hangin Germany sangnaupang
te a za lom-in hong ciah uh ahih manin, khuavak hong taang khia pen
Bohemia panin Germany gam hong tung hi. Tua te tampi in Huss
kiang panin Laisiangtho thu hong thei uh a, a pianna gam leitang tung
ah Lungdamna thu hong theh khia uh hi.

             Prague-a thupiang teng Rome ah ki puak a, a sawt loin Huss
pen pope mai a ki laak dingin sapna hong tung hi. Tua sapna mang leh
pel loin sihna thuak ding a hi pah hi. Bohemia kumpipa leh kumpinu-a
kipan University leh Ukpite leh kumpi uliante khempeuh in Huss, pen
Prague ah om-in ama, taangin mi khat Rome ah va pai dingin pope
kiang ah a ngen uh hi. Tua ngetna pope in a piak sang sik-in Huss thu
sit a mawhmat ding leh Prague khuapi bup zong et-cik a koih dingin
thu a pia zawsop hi.

             Tua hun lai-in hi bang thupiakna a kipiak nak leh a ki patau mah
mah ta hi. Bang hang hiam cih leh, pope pen leitung thu ahi-a khaa lam
thu ah ahi zongin Pasian mah banga vantung kongvang tawhtang (101)
a keem, leh vangliatna nei thukhen pa hi ci-in a ki um a hi hi. Et cik-a
a ki om ciangin vantung kongvang pua lam-a a ki nawl khiin bang in ki
tuat ahih manin, pope lungdam sak kik in tua a ki nawl khiinna pan a ki
laak kik mateng, misite in vantung nopsakna a taan dingin um uh hi.
Tua lip khap huai bawl siatna hangin biakna vai nasep na khempeuh
khawl pah hiau hi. Biak inn te ki kalh cip hi. Mo kiteeng te bang
ahuang sung bek biakinn pua lam ah ki bawl ta hi. Misite bang a kipia
han khawk leitang te ah ki vui loin gam lak mun awngkhat peuh leh
lolai khawng peuh ah thuphapiak phuisamna om loin ki vui mai ta hi.
Tua bangte hang mah-in Rome te in mite sung lam upna na ngawn a uk
cip thei uh a suak hi.

              Prague khua buppi a buai hi. Mi tampi in tua a thuak uh ngil
ngawtna te hangin Huss mawh sak uh a, Rome te hehna amah’n thuak
lel hen, ci uh hi. Tua khuasia kipei a daih nadingin Puahphapa in ama
pian’na khua neu ah tawm vei sung a ki heem khia hi. Prague khua a
nusiat ding cianga a lawmte a lai khakna ah: “Note lak pan ka pai khiat
pen Jesu Khrist ettehna, Ama thukhamte zuihna hi a, lungsim kisia in a
tawntung mawh sakna adingin kipiak khak loh nading leh mi hoih khat
in bawlsiatna a thuak loh nading ka deihna bek hi. Kong nusiatna a thu
khat ah zong siampi ninte in Pasian thumaan note laka a ki hilh ding a
khaam cip suak loh nading zong ka cihna hi. Pasian thumaan nial nading
in hong nusia ka hi kei hi, a kul leh Pasian huhna tawh sih ding zong ka
thuak ngam hi” ci hi.—Bonnechose, “The Reformers Before Reformation”,
Vol. 1. P. 87. Ed. 1844. Huss a nasep a khawl tuan loin a kiim
apaam a gam sung khuate ah khualzin, mihonpi te thu a hilh kawi kawi
hi. Pope in Gospel thu a dal cipna sangin a taang zai sak zaw hi. “Kote
in thutak langdo in bangmah ka hih thei kei uh hi; thuman lam bek ah
ka pang uh hi” – (2 Kor. 13:8.ZIV).

              “Tua laitak in, nasepna pen Huss adingin agentheih huai mah
mah dinmun tung a hi (102) hi. Pawlpi in ama thuneihna husaa vangingpi
tawh hum cip ding a hanciam hangin Huss adingin Rome pawlpi
pen Khrist’mothak bang, leh pope zong Pasian’ taang mah-a ding pa
mah in a pom lai hi. Huss langpan pi pen in Rome pawlpi in thuneih
suangin zawh thawh thu tawh a gamtat pen bek hi a, a thukhun guipi
langdo ahi kei hi. Tua hang mah-in a theihna leh a upna a saan’ thu leh
a upna in maan a sak ki bang thei lo hi. Tua thuneihna in ama lam et
bangin a hiding bang maan takin sem hi leh a nial tei tei nading bang om
ding hiam? A thu uh manna in, ama muh dan ah, mawh bawlna hi zel
napi , bang hangin a khialngei lo akici pawlpi in tua bangin sawl mawk
hiam? cih thu ki lehbulh te gel tel hak a sa hi. Tua bangin hun khat khit
hun khat a lunggim suk suk hi. Amah in, Honpa hun lai-a siam pite pen
migilo te suak a, amau thuneihna te a leh zat lai te uh bang mah in hong
piang kik hi cih ciang a lungsim ah bulh thei hi. Tua man-in Laisiangtho
hong sawlna bang bang mite hilh-in, tua bang zui-in, amau sung lam
upna in a khentatna ciang amau te ki ukna suak ding hi, cih ciang hong
tel ta hi. A dang khat in gen le’ng, Siampite tawn in Pawlpi in thu
khung hilo in, Pasian in Laisangtho tawh thu gen hi zaw cih hi leh ki
khial thei lo zaw ding hi cihna hong hi ta mai hi.” –Wylie, b. 3, ch.2.

             Tawm vei khit ciangin Prague ah buaina hong daai kik hi. Huss
zong hong ciah kik in Bethlehem biak inn ah Pasian thu hangsan takin
hong hilh kik hi. A galte vangliatna nasia lai mah mah a hih hangin
kumpinu leh Ukpite tampi leh mipi te ama lawmte vi-ve ahi uh hi. Ama
thuhilh thumaan na leh sianthona thute in Rome pawlpite’ upna niam
kiat dan leh duh-hop a mite a kheem bawlnate uh, khaikaak in kilang
sak ahih manin, mi tampi in zah taak in ama lam a pang zaw uh hi.

              Kua mah in hang tak in panpih ngamlo-a a tang din lai tak in,
England a om lai-a Wycliffe thu hilhte a na um Jerome kici mi khat in
tua nasep huh ding in hong ding khia hi. Tua a kipan-in a nih un ki
kop in sihna (103) na ngawn in a khen zawh loh zah in ong kikop uh
hi. A pianpih pilna siamna, a thu gen siamna te baan ah a theihna te
hangin Jerome in mipi thu zawh mah mah ahih manin, mite in aang
vaan in deih sak mah mah hi. John Huss zong tua bang seem mah a hi
hi. Nunneem in lungsim kip mi ahih manin in tua in Jerome lung kip
sak mah mah a, ki niamkhiatna tawh Huss sawlna man’ tham sa mah
mah hi. Tua tegel ki kop-in na hong sep man-un puahphatna nasep
hong tangzai sem sem hi.

              Rome te khialhna tampi a pulak theih nadingun Pasian in hih a
teel khiat mite lungsim ah khuavak a lut sak hi. Ahih hangin leitunga
kipia ding khuavak om khempeuh mu kimpah nai lo uh hi. A naseem
hih mite tung tawn-in Pasian in Rome khuamial sung panin mite kaai
khia a, amai uh a dal thu tam mah mah ahih manin amaute taak zawh
ding zah tawh kituak-in kalsuan pih to to hi. Amaute in khuavak om
khempeuh tha khat thu in ngah kim pah zo lo ding uh hi. Khuamial
sunga sauveipi a om khin sa mite suun kim nitaang bang khuavak pia
khin pah leh thuak zo lo ding uh a, lam pial pih zaw ding uh hi. Tua
manin Pasian in makaite tung ah tawm tawm in lah beh zel ciangin, mite
in saang thei zaw uh hi. Kum za lom lom-in na seem muan huai dangte
in a nung uh hong zui ding uh a, puahphatna behlapin mite hong kal
suan to to ding uh a hi hi.

            Pawlpi ki khenkhapna ong ki zom to to hi. Pope 3 tak a lian
zaw ding hong kituh uh a, amau ki elna hangin Khristiangam buai sak
in a gam lum hi. Pawlpi pua-a ki paih khiatna bek hi nawn loin galhiam
ong zang ta uh hi. Galhiam tawm in, galkap tampi ngah ding hong
hanciam tek uh hi. Tua pen dangka tampi neih kul ahih manin sum
ngah nading letsongte, pan mun te leh pawlpi thupha piakna te dangka
tawh kizuak ta hi. Siampite in amau sanga a lianzaw te et-teh in a
vangliatna a kip theih nadingin a lang lam te a do nading in sum a zong
uh hi. Nisial-in tua kih huai na te akhan sem sem ciangin, nidangin
pawlpi a zahtaakna tawh a thuak ken kon hangin tu-in Huss in tua teng
hang san tak in lang pan’in agensiatna hong ki pan ta hi. Khristian bup
buaisak a, a palau sak pen Rome makaite hi cih mipi in zong mu in hang
tak in angawh ta uh hi.

             Prague khuapi pen sisaan luanga kidona mun ah atung ta tawh
hong kibang hi. (104) Khang Masa-a te mah bangin Pasian nasempa
kimawh sak ta a, “Nang, Israel mite a lungkhamsakpa, nang” mah kici
kik leu leu ta hi. 1 Kumpite 18:17. Khuapi pen etcik-in a ki koih leu
leu ciangin, Huss zong a khua lam ah hong ciah kik hi. A it Bethlehem
biak inn a teci pan’nate hong bei leu leu hi. Thumaan leina-in ama
nuntakna a piak khiat ma-in Khristian khempeuh adingin a taang zai
zaw-in thu a gen leu leu hi.

             Europe gam buppi a mai mial sak thusia teng aven theih nadingin
Constance khua ah kikhop pi khat ki sam hi. Tua ki khoppi pen kidem
3 te laka John 23 na pa in kumpi Sigismund’ deih zui-a a sap ahi hi.
Council ngimna zong siampite leh pawlpi mite na ngawn in gi na a sak
het loh uh pope John’ 23 na pa deihna bangin pailo-in, pawlpi sung
kikhen-khapna teng lemtuah nading leh upnapialte bei sak ding ahi hi.
Bang hang hiam cih leh Amah in Sigismund thu nial ngam lo hi.

             Tua lai ah pope kidem tegel leh thu thak phuang khia John Huss
zong hong ki hel ding uh a hi hi. A masa te gel in amau mimal galmuan’
nading ngaihsun-in a amau tangin midang palai a sawl uh hi. Kumpipa
in amah za kia sak nuam ahih khak ding dah pi pi in, ki khoppi sampa
bang pian-in Pope John hong pai hi. A thuneihna ading siatna khat
peuh a suak zaw kha ding hiam?, ahih kei leh, kithat in a vangliatna a
taan kha zaw ding hiam cih khalau-sa in a hong tung hi. Constance
khuapi hong lut ciangin a nasia mah mah-in hong ki thawi-a, sia za lian
pen pen te leh zum thukhen mang lian te tawh a hong ton hi. Khuapi
sunga miliante, biakna nasemte, leh khua mite in amah dawn dingin
hong pu suak uh hi. Canopy kici kham tawh kizuut puan buk tawh
kiliah sa-in hong pai a, tua buk khuamte aning li panin Mangpite in dom
sak lai uh hi. Amai ah nek khawm pawi anlum ki pua-in Cardinal te leh
Ukpite in a ukpi-puan tawh ki zeem ziah zuah sa-in a zui uh hi.

             Tua laitakin kihaalna khuam phung zuan mah-in ki tuat ahih
manin a lawmte a nusiat ding lai-a ki mu kik nawn kei kha le’ng cih lim
mah-alawmte mangpha paihsa a hong kuankhia (105) khualzin mi dang
khat zong Constance a hong pai hi. A hangin Bohemia kumpipa kiang
panin amah a vil mi khat leh kumpi Sigismund kiang pan lam dung
tenga a keem ding galvil khat a ngah tei hangin Constance va tung leh
zong si thei kha mai ding cih lungsim sehsa-in a nei kin ken a hi hi.

              Prague khua-a a lawmte teng a laikhakna ah: “Sanggamte
aw,…Keimah in kumpipa kepna tawh ka pai ta hi. Ka leitung si-le-sa
galte tawh ka ki talsik ta ding hi…..Ka Honpa Topa Pasian in pha a sak
na bang hi lel dingin ka muang hi. Amah in nakpi-a na thu ngetna uh
hong dawngin thuman akip nadingin A thukhualna leh A ciimna ka kam
sung ah hong guang ding ka um hi. Amaute ka dal zawh nading A Kha
Siangtho hong kop pih sak-in Ama thumaan ah kei hong hat sak dinga,
ka maitang hangin mawhzolna, thong inn cihte kihta loin, a kul leh sih
sia zong hong thuak ngam sak ding hi. Jesu Khrist in Ama itte adingin
thuakkhin-a, eite zuih dingin khe khap a na koih zo hi. Eite in zong
hotna i ngah theih nadingin Ama bawlsa te i hi lel hi. Amah i Topa hi a,
eite in Ama nasem i hi bek hi. Amah leitung bup’ Topa hi a, eite I hih
leh a muat thei nate i hi lel napi Amah in na thuak ve ve lai hi! Tua ahih
leh, bang hangin eite in thuak lo ding i hi hiam? Tham loin, thuakna in
eite siansuahna hi zaw hi. Tua ahih ciangin ka itte aw, kei sihna in Ama
minthan nading ahih leh man langa ka sih nadingin thu na nget sak zaw
unla,. tua thuakna ka thuak zawh nadingin a hong huh nading thu na
ngen un. Ahih hangin note kianga kong tun’ kik ding hoih a sak zawk
leh lah kawk baang lo-a kong tun’ kik nadingin Pasian kiang ah thu na
nget sak un. Ka u ka nau te’ ading etteh hoih ka nusiat ngam nadingin
Lungdamna thumaan malno khat zong ka meel hem sak loh ding kisam
ka sa hi. Prague khua sung ah ka maitang na mu nawn kei kha ding uh
hi ci-in ka um zaw hi. Ahi zongin vangliatna khempueh anei Pasian in
note kianga kong ciah kik ding a deih zawk khak zen zen leh lah i
lungsim sung ah Ama thukham kiplet zaw-in it zaw lai-in ma nawt ni,”
ci hi. –Bonnechoe, Vol. pp. 147, 148.

             A nungzui hong suak Siampi khat a laikhakna ah, Huss in amah
mah ki mawhsak-in a khialhna te gen a, hun beisa-a “a zaliatna puan
silh nuam sa-a ki veek vai nasepte tawh a hun te a mawk bei sakna te uh
a gen hi. A pu laakna khat, “Pasian minthan’na leh khaate hotkhiatna
thu in na lungsim ah kip ta hen. Liatna leh thupi na te om kei hen.
(106) Na khaa ading sang in na inn peuh zeem zaw kha loin vai khempeuh
ah khaalam vaipi pen suak zaw ta hen. Mizawngte tung ah hoih in la,
na neihsa te pawi bawl na lel peuh in bei sak kei in. Na nuntakna na
puah kei a a khengval-a na om leh kei thuak bang sul zuihna te zong
thuak kha dingin kong um hi….Ka upna na thei hi. Na neu tuung pana
kong hilhna na za hi. Tua ahih ciangin tampi kong gelh ding zong
kisam kasa kei hi. Ahih hangin kong vaikhak nopna khat ah, Topa
migitna tawh hoih nong sak lohna leh ka gamtat a mawkna te nong zuih
loh nadingin kong thuum hi,” ciin at khit ciangin, a lai-ip tung ah,
“Lawm aw, Ka sih thu na zak ngeu ma teng hih lai ip na hong khia nai
kei in” ci leu leu hi. – Ibid.

             A khualzinna teng ah ama theh khiat thute a na om kawi kawi
Huss in mu a, a nasepna na kideih sak hi cih a mu hi. Mi honpi in
nadawn tuah zai zai uh a, khuapi pawl khat ah thukhen Mangpite in
kong-zing ah amah a zui uh hi.

              Constance a tun’ ciangin Huss pen suakta tak-in ki om sak hi.
Kumpipa in zong a cing khat pia a, pope in zong hum ding mah-in a gen
hi. Ahih hangin tua thuciam a sawt loin palsat uh a, pope leh cardinal
te thu piak na tawh Puahphapa man in khuamial leisung thong ah a
khum uh hi. Tua khit ciangin Rhine gun gal-a Ukpi inn sung khat ah
thong kia min-in a keem uh hi. Tua ciam peel pope zong a sawt loin
tua thong sung mah ah a lut hi. (Ibid. 247). Amah zong gamtat siatna,
mi thahna, golh guk neekna, leh numei tawh mawhna tawh ki mawh
mat a, “a mal-a lawh khiat ding na ngawn a zum huai mawhna te” neii
ahih manin, Councilpite in ama lukhu suah khiat sak-in thong inn sung
denna uh hi. Pope kidemteng zong a za khia suk in, pope thak vil vel
khat a teel uh hi.

              Ki phuahphat nading a Huss kawk khiat sangin a golzaw mawhna
pope in bawl hi napi, pope a zakia sak councilte in Huss zong gawi a
(107) sawm ve ve mawk uh hi. Huss thong a khiatna thu in Bohemia te
heh sak ahih manin, Ukpi vanglian mah mah te in Councilte vai hawmna
te nakpi-in a nial uh hi. A vil sak kumpipa in amah limtaka a kep ding
kimlai a palsatna heh-in a a lang pan’ uh hi. Puahphapa gal te in lungsim
khensat sa in nei uh a, Kumpipa kiang ah a khalau kholhna ding leh
pawlpi adinga a thanop nadingin ngen uh hi. Sawt veipi sung “thu nial
te leh a upna uh khawi khawm lo in, thunial dinga muan mawh ahih nak
leh kumpite in a vil a koih hangin hinkhawi lo ding” ci-in nakpi in a
hanciam uh hi. Tua a nialna bang uh picin’-in zo uh hi.—Lenfant, “History
of the Council of Constance,” Vol. 1, p. 516.

              A thong khiatna mun uh kawt in khuamil khuk sung pen huihte
uih mah mah a hih manin nat tun in a si dek dek hi.…A tawpna ah
Huss pen Council mai ah hong pai pih uh hi. Sik khau ki khih liap
luap sa in, hum dinga a muan, amah a zahtak, leh hum dingin kamciam
a pia Kumpipa mai ah hong dingin, thu a ki sit sit sung sawt veipi mah
thumaan adingin ding hi. Kikhawm mi thupite lai zang ah pawlpi leh
gam ukte mai ah mulkim huai zah-in pawlpi sung uliante kih-huai
gamtatnate siangtakin a gen khia sin sen hi. A tawpna ah a upna pan
taw kik zaw ding maw sihna thuak zaw ding cih a ki teel sak ciangin,
Sihna a teel zaw hi.

              Pasian thupha in amah huh hi. Ama thuak ding a ki khensat
ma nipi kaltampi sung vantung pan in ama khaa lungmuan’na ki guan
hi. A lawmte khat a lai khakna ah: “Hih lai pen thongkiatna pana
khut kol kibulh lakpi mah a ka sihna ding thu kipiak khiat ni ding
zong zing ciang hi ta ding um ka hih manin kong gelh a hi hi….Khrist
hong huhna tawh nuntak kikna sunga galmuang taka i ki muh kik ni
ciangin Pasian in kei tung ah bangzah-in migi-a, mawhzolna thusitna
te lailak panin Amah in hong bang ci huh cih na mu ding hi,” ci hi.—
Bonnechose, Vol. 2, p 67.

               Thumaan upna in tungnungin agualzawh ve ve ding zia te zong
a thong kiatna khuamial kaw hawm sung panin amu khol hi. A mang in
Prague-a a biak inn it Bethlehem a va pai hi. A kawm tunga a suaih
Khrist lim te pope leh bishop te in (108) sukmit sak den in a mu hi. Tua
in a lungsi sak mah mah hi. Ahih hangin a zing ciangin limsuai siam
zaw tampi hong pusuak-in tua lim a hoih zaw, a kilang zaw leh a tam
zaw in suai uh hi cih a mang in a mu leuleu hi. A suaih khit uh ciangin
mipi in uum cih in lim suaite in, “Tu in pope te leh bishopte hong paii
hen, phiat zo ngei nawn lo ding uh hi! a ci hi. Puahphapa in a mang a
genna ah, “Khrist lim ki phiat khiazo ngei lo ding hi ci in ka gen ngam
hi. A suk siat nop uh hangin kei sanga thu hilh siam zawte in mi
khempeuh lungsim sungah suai in hong zeem den ding uh hi,” ci hi.—
D’Aubgine, b 1, ch. 6.

             Huss pen Council mai ah a nu nung pen dingin hong ki puak ta
hi. Tua ki khop thupi in mi tam mah mah hi. Tua ni-a thu piangte mu
nuam-in Kumpipa leh a Upapite, kumpi behte, cardinalte, bishopte,
phungzite, leh mihonpite dim zih-ziah uh hi. Sawt veipi sung biakna
suahtak nading hanciamna hanga gawhna thuak masa pen dingpa en
dingin Khristian gam mun tuam tuam panin zong hong pai ciat uh hi.

             A nu nung pen dingin Huss hong ki sam khia ta a, amah in kiciam
ding nial-in, ciampeel a thu kheel kumpipa mit suan-in, “Hih Council
mai a kong pai ding lai-in mipi leh hih laitaka om kumpipa kepna ngahin
hong ki suakta sak ding hong cihna muangin kong pai hi,” ci hi. –
Bonnechose, Vol. 2, p. 84. Kikhopna-a mi khempeuh’ mittang Sigismund
tung ah tu a, amah zong mai san gawp-in zah la in a om hi.

              Thu khensatna mipi zak in kitangko khin a, bawl siat nading a
cial cial-in ki pan ta hi. Siampi ngeina zui-in bishopte in a thongkia pa
uh puantual silh sak uh a, tua ciangin amah in, “I Topa Jesu Khrist zong
a ngil ngawt lai takun Pilat mai ah Herod in puantual paak silh sak hi”
a ci hi. - Ibid. 86. A taw kik nading ngen lai uh a, Huss zong mipi
lamah ki heii- (109) in, “Taw kik mawk leng bang ci maitang tawh
vantung en ngam ding ka hi hiam? A siangtho Lungdamna thu ka hilh
hih mipi te mai bang ci et ngam nawn ding ka hi hiam? A si dinga ki
sehsa hih ka pumpi lel sangin amau’ hotkhiatna a ngah nading nakpi in
manpha zaw ka sa hi”a ci hi. Bishopte in a puante suah khia-in, khat
khit khat in amau zeh sian nading phuisamna hong sam tek uh hi. Tua
khit ciangin, a mei dawi a taai keek ding bang a kisuai dawite lim leh
‘lampial Mangpipa’ cih min ki-at, lai tawh ki bawl pyramid bang dan
phungzi lukhu khat a khu sak uh hi. Huss in, ‘To Jesu, kei-a adingin
ling lukhu a khupa aw, Nang’ adingin hih maizumna lukhu ka khuk
khak zen zen ka nuam mah mah hi," a ci hi.

             Tua bang tenga a sep khit uh ciangin, “siampite in, ‘Tu in na
khaa dawi tungah ka aap uh hi’ ci uh hi. John Huss in, amit vantung
lam ah sal to a, ‘Nangma khut sung ah ka khaa kong aap ta hi Topa J
su aw, bang hang hiam cih leh Nangmah in kei nong tankhia zo hi’ a ci
hi.” - - Wylie, b. 3, ch.7.

             Tu-in amah pen leitung thu neite tung ah ap in, a ki haalna ding
mun ah a pai pih ta uh hi. Constance khua sung mite aki pan, gal hiam
tawi mi a za lom leh, phungzite, bishopte in amau puantualpite tawh a
zui uh hi. Ki haalna khuam ah ki heen ta a, a mei kuang sak ding bek in
a sap laitak hun in thah dingpa in a khialhna pulaak leh khah kik lai
dingci-in khat vei hansuah lai uh hi. Huss in, “Khialhna na cih uh bang
ci khialhna hi hiam? Ka pulaak ding khialhna ka neih lam ka thei kei hi!
Ka teci dingin Pasian a om hi. Mite in kisiatna panin a suah taak theih
nading un thu hilh in lai ka gelh hi. Tua ahih manin ka hilh thute leh ka
gelh thute maan hi ci in teci ding in ka sisan tawh kip sak ding ka hih
manin ka lung dam mah mah hi,” ci kik hi. - Ibid. A haalna mei hong
kuang ta a, hong hul ciangin” “Jesus, David Tapa aw, Kei hong hehpih
in” cih a aw a gin’ nawn loh dongin a sa hi.

               A galte na ngawn in ama haan’na a muh ciang-in thuak hak a sa
mah mah uh hi. Huss leh tua zawh a sawt lo-a ki that Jerome sihna thu a
kuhkal mah mah pope pawlte khat in a gen na ah, “A nih mah un a phawk
theih liai lai teng uh a lungsim uh kheel loin a ngei mah-in kip den pai suak
tuak uh hi. Amaute meikuanga haal dingin a pai uh ciangin mopawi (110)
siim ding bangin lawp lel uh hi. Naa sa-in kap-in awng gawp cih bang om
lo hi. Meikuang in hul a kipat ciangin la sa uh a, a meisa in zong a lasak uh
khawl sak zo tuan lo hi” ci hi. (Wylie, b. 3. ch. 7).

              Huss pumpi a tum mangkhit ciangin a vut pen alei nangawn
tawh luak khawm uh a, Rhine gun sung ah a bua uh hi. Tui in taai in
tuipi sung a lut hi. Amah bawlsiate in a lungsim sung uh ah, ama hilhsa
thumaan teng a ki zung bawh khin ta dingin tuat ta uh hi. A kaatna vut
in tua ni-in tuipi sung ah a lutciang in ama khaici in a ki phawk kha nai
lo gamte na ngawn ah thumaan teci adingin gah tampi a gah dinga leitung
bup zel in kitheh ahih lam a phawk kha het kei uh hi. Tua Constance
Council sunga ki pau khia kammalte pen hong pai ding khangte ah a
tawntungin ki taangko kik kik ding ahi zaw hi. Huss bel om nawn lo
mah hi. Ahih hangin ahilh thumaan ki sia ngei lo hi. Ama kipna leh
upna te mipi adingin bawlsiatna leh sihna maitang ah thumaan adingin
kip tak-a din’ nading ettehpi hong suak hi. Ama sihna leh beina in
leitung bup ah Rome te gitlohna, muanhuai lohna ki thang sak a hi lel
hi. Thumaan galte in a susia a a ki ngaihsut laitak un, amau theih loh in,
thumaan nasepna a taangzai sak a suak leh bung uh hi.

             Contance ah ki haalna khuam khat ki phut lai dinga, thumaan
teci pang dang khatin sisan pia lai ding hi. Huss in Council-a a pai ding
lai-a Jerome tawh a kivai khakna ah, haang ding, kip ding, ci-a a ki
hanthot lai un, Huss a kithah nak leh thakhat in a huh pah dingin Jerome
in akhaam hi. Huss thong sung ah ki khum hi ci-a a zak phet-in nungzui
muan huaipa in a thuciam taangtun’ dingin a kiging pah lian hi. A vil
om se loin a lawmte khat bek tawh Constance lam hong zuan pah hi. A
phual a tun’ ciangin Huss hotkhiat nading piang thei nawnlo thamlo in,
amah zong aki thah theih nadinga a ki pulak va suak zaw kha ding cih a
phawk ciangin khuapi panin hong taai khia hi. Ahih hangin lampi ah
kiman in, kol kibulh-in a ngeina bangin galkap hon khat in hong pai pih
kik uh hi. Council mai-a hong kilah ciil-a a ki mawh sakna te a dawn
kik ciangin ot khaai uh a, “Amah tawh haal khawm un, haal khawm un”
a ci uh hi. (111)– Bonnechose, Vol. 1, p. 234. Amah pen thong kaw
hawm sung den’na uh a, a thuak siat phot nadingin khih cip in an leh tui
pia sam uh hi. Kha tampi sung tua thong sung ah a hong khum uh
ciangin a mun gentheih huai lua ahih manin Jerome hong cina pha mah
mah a, a galte in amaute khut sung pan sihna tawh peng khia kha ding
hampha sa lua uh ahih manin a thuak nop zaw deuh dingin koih leh
bung uh hi. Ahih hangin thong sung ah kum khat om lai ve ve hi.

                Huss sihna in pope pawlte lam et bangin bang mah phattuamna
piang sak lo hi. Hoih taka kep ding a ciam peelna un mipi hehna suuk
sak zaw ahih manin, council in a ngimna hong kheel uh a, Jerome pen
haal loin, ahih theih leh zawh thawh in a taw kik nadingin bawl ding in
aki thukim uh hi. Kikhoppi mai ah hong puak zel uh a, taw kik ding
leh ki haalna khuam phung zuat ding teel sak zel zel uh hi. A ciil
panin that pah uh hi leh thong kaw hawm sunga a thuak siatna teng
sangin ama adingin thupha hi zaw mah mah ding hi. Ahi zongin tu in
natna in tha zawm sak a, thong sung gentheihna leh a galte gawt bawlna
hang leh Huss sihna hanga alung neu kawmkal ah, a lawmte tawh ki
khen lai ahih man in tua in Jerome khauhna teng bei sak a, Council te
vaihawmna a mang sak hi. Amah in Katolik upna zui dinga, Wycliffe
leh Huss thu upna paai khia in, gensiat leh mawh sak na tawh a hilhsa
uh thumaan siangtho niil khia dingin kiciam sak ta uh hi. - -
Bonnechose, Vol. 2,l p. 141.

             Hi bang teng tawh Jerome in ama lung-sung upna daai sak-in
tua kaw hawm thong sung pan suakta phot leh a ut hi. Ahih hangin tua
kaw hawm gam daai sung panin ama sep khiatsa teng a tel muh zaw
pha saan hi. Huss cihtakna leh haan’na teng a ngaihsut ciangin, Jerome
in ciampeel a thumaan nial ahih lam amah le amah hong ki phawk hi.
Pasian ahi Topa kiang ah Ama naseem dingin ki-ciamna pia khia zo a,
Topa in ama adingin singlamteh ah sihna hong thuak khin zo cihte a
ngaihsun hi. A taw kik ma-in, gentheihna a thuak hangin Pasian maipha
in lung muang sak napi, tu-in a kha ading patauhna leh lung hih mawhna
in a mah a gimsak hi. Amah pen Rome te in a muan’ tatak nadingin taw
kik kul lai ding a lampialna tak tak ah a tun’ ciang bek-in muang pan
ding uh ahihna zong a mu hi. Tawm vei sung gentheihna pan suaktak
nading lel tawh a Topa nial lo ding, ci in a lungsim hong khensat zaw ta
hi. (112) Council mai ah sawt loin hong ki paipih leu leu hi. A ki-aapna
sa ciang bek tawh a thukhente lung kim zo lo uh hi. Sisan a lunggulhna
uh Huss tungtang ah taat hiam pan zaw uh a, adang that nuam lai-in
gam lum heet haat uh hi. Thumaan a om khempeuh apaih khiat khit
ciang bekin Jerome in a nuntakna hu thei bek ding hi. Ahih hangin
amah in upna nusia lo in, a ki hal-lumsa a sang gampa nung mah zui
zaw ding in a khen tat ta hi.

            A taw kikna omsa teng nolh kik ahih manin, aki halma in a upna
teng gentheih nading hunkhat angen hi. A thugente muibut luat ding
launa-in thukhente in a upna kip let lai ding leh tawk kik ding thu bek
a gen dingin a hah sawl uh hi. Jerome in zong hih gitlohna tawh thutang
lo taka seem te nakpi-in seel gawp a, “ A kih huai khuk sung, a nop lo
pen pen mun ahi ciak zia zua-a a uih lak thong sung ah ni 340 sung
paulo in nong kalh nelh khin uh hi. Tua pan note mai-a ki laak dingin
nong la khia uh a, ka galte thu gente bek awl mawh in kei gente nong
ngai nuam kei uh hi….Mipil takpi na hih uh a leitung adingin khuavak
na hih uh leh thumaan lang pang in mawhna na bawl khak ding uh ki
dawm un. Kei lel bel a muat thei mihing thaneem khat ka hih man in ka
nuntakna lel pen thupi hetlo in neu mah mah hi. A maan loin thukhen
kei un kong cih ciangin kei ang sung adingin gen ka hi kei-a nomau a
ing ka genna a hi hi,” ci hi. -Ibid. 146, 147.

             Ama ngetna a ki pia hi. A thukhente muh tang in Jerome khuk
din’a, Pasian’ khaa in amah uk in a lung sim leh a kampau ah thumaan
langdona nei kha lo dingin leh a Topa tawh kilawm lo ahih khak loh
nadingin a ngen hi. Tua ni in ama tung ah nungzuipite tunga Pasian
genkholh thu a tung a hi hi: “Keima hangin gam-ukte le kumpite mai-ah
hong puak ding uh a, tuate tung le Zentel-te tungah ka teci na hi ding
uh hi. Ahih hang in note hong mat uh ciangin bang ka gen ding hiam,
bang ka ci gen ding hiam, cih lung hi mawh kei un na gen ding uh hong
kihilh ding hi.” Matt. 10:18-22 (ZIV).

             A galte na ngawn in Jerome kammal te lamdang sa in a pah tawi
uh hi Lai sim theilo, khua mu lo, pumpi genthei le lung sim kisia phial
zah in kum khat buppi sung kaw hawm sung ah a khia uh hi hi. Ahih
hangin ama thu gen te a nawngkaisak om het lo-a lai sim sim te gen zah
in siangtho lai hi. Thu lang khente (113) mawh sakna hang a bawlsiatna
thuak misiangtho tampi sihna teng zong athu ngaite tel dingin a dawk
sak hi. A khang a khangin mite mai nawt nading thu gente pen ki neh
thawh-in a ki bawl siat hang, khat vei ciangin tuate ki zahtaak kik mah
mah ding ahihna a gen hi. Khrist mah mah zong mi buai sak ci in ki
mawh sak a, a maan lo thusitna a ki thuak sak hi.

             Huss aki mawh puak nate ahi ding mah hi ci-in atawkik lai in
agen hangin tu in ki sik kikna tawh Huss mawh nei lo mi siangtho kim
lai ki that kha hiau mawk ahihna teci pangin gen khia kik ta hi. “A neu
tuung pan in amah ka theih mi hi a, Huss pen mi hoih lua khat, thutang
in siangtho a, mawh nei het lo hi napi ki mawh zon tei tei mawk a hi
zaw hi….Kei zong sihna thuak lel dingin ka ki ging khol zo hi. Ka
galte leh zuau phuak teci te in kei adinga a bawlkholh gawt bawlna te
panin ka ton kik nuam kei hi. Amaute in kheem zawh loh ding a lian
Pasian mai ah khat vei ciangin amau phuah tawm thute a pulaak kik uh
kul na ding hi’ a ci hi. Bonnechose, Vol. 2, p. 151.

               Thumaan a nial khak manin amah leh amah a kimawh sakna-in
Jerome in: “Ka neulai-a kipan a ki khol to ka mawhna khempeuh
sangin, sih le hin khentelna mun pan-in ka siapi leh ka lawm te ahi
Wycliffe leh a kithat John Huss pen mawh sak huai mah hi kong cih
khak ta zen pen in ka lungsim hong lawngin, naa ka sak pen pen
mawhna ahi hi. Hi mah hi!. Ka lungsim tak tak hong genle’ng, ka lau
man-a tua hun lai-a ka ton cip kik pen kih huai ka kisa mah mah hi.
Sih ding ka lau manin amaute thu upna a maan kim lai ka mawhsak
mah hi, kong ci khia khak ta zen pen poi ka sa bel hi. Tua ahih manin
a vanglian Pasian in hong maisak nadingin ka thum hi.” a ci hi. A
thukhente kawk a, gaw takin agen behna ah, “Wycliffe leh John Huss
pen pawlpi upna a tok sia hi het lo Pasian naseem-a kinei te tung pana
kheemna hong pusuakte dik sa lo-a hong kawk khia lel kim lai note in
na mawh sak uh hi,- - a kawk khiatna te maan mah hi lo hiam? A ki
dawk luatna te uh, a ki saktheihna te uh, phungzite leh thukhente
kheltat luatna te, a hi mah hi mawk hi. Amaute in hi a sak, a kip sak
uh thute a ki iim thei lo, a ki la kik zo lo, a ki mu gige hi a, kei zong
amaute mah bangin hi ka sak pih hi” ci hi. (114) A thu gen lai kibawh
tat sak hi. Thukhen siampipa heh lua in liing a, “A dang tel sit sit lai
ding bang om mawk hiam? Hiah i mit mah mah-a i muh, a lungkhauh
thunialpa hi lo ahi hiam? ci in a awng gawp hi.

              Tua bangin a ngeh gawp uh hangin Jerome in hang tak in “Bang
e! Sih ding a kihta ding hong sa zen na hi uh hiam? Kum khat tawntung
sihna sangin a kih taak huai zaw mun khuamial kaw hawm kih huai
sung ah ah nong hen cip khin uh hi. Turks te, Jews te, Lawki te sangin
gilo zaw-in nong gawt bawl khin hi. Ka satak teng muat khin a, ka guh
teng bek a hing lai hi. Ahih hangin ka thum nai kei hi. Thumaan tham
cing natna hong tunga, lungsim nangawn sukha hi. Ahih hangin Khristian
khat tunga hi bang gamtatna pen lam dang sa in zong ka gen khia thei
vet keng!” a ci hi. - Ibid., Vol. 2, pp. 151-153.

              Hehna khuasia hong kipei leu leu a, Jerome manlang takin thong
ah a ki puak kik hi. A thu gente in ki khoppina sung a pawl khat te
lungsim su kha lua ahih manin, Jerome nuntakna huut khiat ding dong
hong ut zo phial uh hi. Pawlpi makaite in va veh uh a, Council’ cih
bang bang mang lel dingin a kun uh hi. Rome langnialna pen nu sia
peuh leh hamphatna lianpi kipia ding ci in a lak uh hi. Ahih hangin a
Topa mah bangin leitung minthanna tawh a zol uh hangin Jerome in
adinmun ngei mah ah kip takin ding ve ve hi.

              “Khial ka hih leh ka khialhna Laisiangtho sung panin hong lak
un. Tua hi leh kong kiciam ding hi” a ci hi.

              Amah zolte khat in, “Laisiangtho pan na cih mawk, tua tawh
thu khempeuh kikhen thei ding hiam? Pawlpi in a khiatna a hilcian
mateng kua in tua teng thei khin zo ding a hi hiam?” a ci hi.

              Jerome in dong kik a, “Mite bawltawm thu lelte in Lungdamna
thu sangin up thamcing zaw ding a hi hiam? Paul in hansuahna lai a
gelhna ah ‘Tua pipu thuciinte sangin Lasiangtho thuman zong khia un’
ci zaw hi,” ci in a thuk hi.

             Tua ciangin agaal te khat in “Thunialpa! Hi tanvei nang kong deih
sakman-a kong zol zol zen zen pen ki sik zaw mai ing. Dawi in nang hong
taw holh ahihna kimu hi,” ci pong hel sam hi. –Wylie, b. 3, ch. 10.

             A sawt loin mawhsakna thu kikhen pah-a, Jerome zong Huss a
kithahna mun mah ah ki pai pih hi. A lam pai kawm in la sa a, lungdamna
leh khamuanna in a mai suah vak sak hi. Khrist bek mit suan ahih
manin, ama adingin sihna lau huai teng a (115) a bei hi. A that dingpa
in a haal nadinga kiciang sing haal dingin ama nung lam pan hong din
toh ciangin, thah thuak dingpa in, “Hang takin hong kah to in la ka mai
ah mei hong tawh in. Lau hi leng hih mun ah ka om kei ding hi,” ci in
a awng khia hi.

               Ama kammal nu nung pen pen meikuang sung panin ging khia
in, “Vanglian Topa aw, kei hong khasiat in. Ka mawhna te hong mai
sak in. Na thumaan te ka it den hi cih Na thei hi,” a ci hi. –Ibid. Vol. 2.
P. 168. A aw ging aki zak zo nawn loh hangin a muk te thu ngenin a
phun lai hi. Mei in kaang tum ta a, a vuu pen Huss’ vuu mah bangin a
leitang tawh luak in, Rhine gun sung mah ah bua in apai uh hi.

              Tua bangin Pasian khuavak atangsak mi muan huai te na ki that
zel hi. Ahih hangin zingsang nisuak ding daltan nuam-in aki leh sawnkik
theih loh mah bangin amau tangkona khuavak leh thuman adinga
ahansan-nate uh ki mit sak zo lo hi. Huss kithahna in Bohemia khua
sung ah hehna leh buaina meikuang sak hi. A gambup in phungzite’ et
satna leh kumpipa thuciam pelhna hang hi ci-in a ngawh uh hi. Amah
pen muanhuai taka thumaan hilhpa ahih man in, ama sih nading thu a
khen council zong tual that hi ci in a mawk puak uh hi. Ama muh khiat
thu upna thakte ni dang sangin tu in ki deih pha zaw kan ta hi. Pope
thupiakna tawh Wycliffe laigelhte aki haal hangin a ki susia kha lo om
sun te, a ki seelna phual panin hong ki la khia in, a ngah khiat theih
bang bangun Laisiangtho tawh simkak uh ahih manin, mittampi in
puahphatna upna lam hong zuan uh hi.

              Huss thatte in a nasepna gual zo mawk ahihna daai takin en lel
bek lo in Pope leh kumpipa kop-in tua nasep nuai gawp uha, Sigismund
galkapte in zong Bohemia khua a buak huan uh hi.

             Gaal hong pian lian leh a mit tawt ong kituah hangin ama
khanga General minthang pen khat ahi Ziska a kici honkhiapa khat
hong khang khia in, Bohemia te makaipi (116) ong suak hi. Thumaan
nasepna ahih manin Pasian huh ding muan-na tawh, galkap thahat pente
langdo in, kuama zawh loh dingin mite kip takin ong ding uh hi.
Kumpipa in galkap khawm thak zel in Bohemia a va sim kik kik zel
hangin maizum takin na ki leh nawh kik zel hi. Huss pawlte in sih
kihta loin na ding zel uh ahih manin, kuamah in nang zo lo uh hi.
Galkido zawh sawt lua loin gal haang Ziska a si hi. Ahih hangin ama
mun ah Procopius a hong ding hi. A zalaihpa zong amah zah mah-a
gal haang leh vai hawm siam General hi a, mun khat khat te bang ah
hoh Ziska sangin siam zaw lai hi.

              Bohemia te gal haangpipa si ahih manin a lelhna sa teng uh thukkik
nading hun pha hi ci in galte in alam en uh hi. Pope in, tu in Huss
pawlte zo gawp ding ci in galkap hong phuan thak a, nasia takin Bohemia
buak gawp ding in a vai hawm kik hangin, mai zum leh zahla a a lelhna
gau uh hong hi leu leu hi. Europe gam bup papal huam khakna sung
khempeuh pan in galkap hon dang hong kaikhawm kik zel uh a, mihing,
dangka, leh thau vui thau tang a kaai khawm uh hi. Papal laan kiim ah
mipi hong ki kaai khawm uh a, Huss pawlte sumai mang ding ci in a
hong vai hawm uh hi. Zawh ngap lua kisa in galkap hon Bohemia ah
hong lut uh hangin mipite kilomkhat in galkapte na nawh khia kik uh hi.
A kikal uah gun no khat bek in a haldongin a lang-tuak pan galkap leh
galkap a ki nawt uh hi. “Crusaders a kici pope galkapte in pawl cing
zaw leh gamlapi pana galdo ding tang hial-a hong pai uh hi napi in gun
gal kan phei ni ci loin a leh lam gal hangte gal et mawk lel uh hi.”
(Wylie, b. 3, ch. 17). Tua laitakin tha khat-in a lip khap huai mah mah
buaina khat in mipi tung ah a hong buak mawk hi. Ki do-a ki tha saanna
meel zong om nai lopi khat in tua galkap honte ki khen kham in ki theh
thaang uh a, muh theih loh vangliatna in nawh keek gawp hi leh a ki
lawm hi. Huss pawlte in a gaalte tampi that uh a, a taai te nung a delh
uh ciangin galvan tampi a ngah uh hi. Tua galdona hangin Bohemia te
a zawnkhaal gen loh a hauh lawh zaw hi.

             Tua zawh kum tawm khat khit ciangin pope thak khat hong
dingga galkap hon dang khat tawh khe lam pai-in hong kuan uh hi. Tua
te in a masa-a mah bangin Europe gam-a papal gam khempeuh pana ki
kaai khawm mah a hi leu leu hi. Singlamteh pua crusade galkap dinga
hong kipia peuh mah in a kihhuai pen mawhna a neih hangin siangtho
sin sen-in ki mai sak hi ci-in, hih mai man’ nading sungah ki pia dingin
nakpi in aki zol uh hi. (117) A site in vantung ah letsong ngah dinga, a
hing te gal vai-a ki ngah vante ki pia dinga, pahtawina min pha zong ki
pia ding, hi a ci uh hi. Tua bang in galkap tampi khawm leu leu uh a,
gamgi khengin Bohemia a va lut leu leu uh hi. Huss pawlte in nung kin
in galte ki delh sak sak phot uh a, gal zo hangh a cih zah phial ding uh
dongin hong tawkin uh hi. A hih hangin a tawpna ah Procopius’ galkapte
a na leh nan gawp ciangin Crusade galkapte in a khialhna uh mu pha
saan uh a, tangthei nawnlo in a giah phual uh ah apiang bang bang
thuaak dingin ngak-in a omta uh hi. Gal husaa-nasiapi za uh a, Huss
pawlte in amuh ma nangawn un Crusade galkapte ciliing gawp uh a,
kumpi te, galkap te, galkap honpi te in a gal hiam te uh paai in mun ci
teng zuan in mai lam ciat uh ah a taai keek uh hi. Pope Sawltakpa in
tua gal simna ah makaih a, a lau-a a ki khen thaang a galkap teng
nangawn a kai khawm kik zo nawn kei hi. Ama hanciamna teng bing ta
ahih manin, amah na ngawn a taai keek te lak ah a ki hel hi. A vekpi un
a tai keek khit uh ciangin a vante uh a galzo te adingin ki nusia a,
galvan tampi a ngah leu leu uh hi.

             Tua bangin Europe gamte pana siam a sin sak uh, a haang pen
leh gal siam penteng gal van hoih bel guan-in anihveina a kuan sak
hangun a tha neem gam no khat a huu a keemte mai ah kuama do ma
keei-in a taai mang zel uh hi. Tua pen Pasian vangliatna ki muhna a hi
hi. A va sim gawp dinga kuante mihing sanga vanglian zaw khat in na
phial zel mawk hi. San Tuipi sunga Pharoah galkap te a hen lum khin
Topa, Gideon galkap 300 bek mai-a Midian galkap honte a nawk keek
pa, a ki uangsak Assyria te zan khat thu-a a nen niampa in, a susia nuam
galte tung ah a khut zang ahih man a hi zaw hi. “Cik mah-a tua bang
launa om ngei lo, launa lianpi sungah amaute om uh hi. Bang hang hiam
cih leh Pasian in migilote’ guhte thehthang ding hi; Pasian in amaute
nial ahih manin, amaute maizum in kikoih ding hi.” Late 53:5.

              Papal makaite in gal bawl-a dona tawh zo thei kisa lo uh ahih
manin, pawl bawlna lam tawh zawh ding a sawm leu leu uh hi. Rome te
khut sung a lut sak nop man in ki lem in lungkim dong in biakna (118)
zui thei ding ci in Bohemia te suahtakna a pia uh hi. Bohemia te in
Rome tawh ki hotheihna dingin, Pawlpi in a ut bangin Laisiangtho sung
thu a hilh theih nading; neek khawm bawlna ah mikhem peuh in leengtui
leh anlum a ngah kim ciat nading uh; leh Pasian biakna-ah amau pau tek
zat theih nading; Pasian naseemte pen leitung zumte leh thunei te tawh
ki zom lo-in a tuam om nading; leh, thusia khat peuh a om ciangin
pawlpi mite leh pawlpi sia seemte a kibanga leitung thukhente mai-a a
ki saan’ nading cih thu 4 a ngen uh hi. Papal thunei-te in a tawpna ah
Huss pawlte’ nget thu 4 teng “kong saang phot ding uh a, ahi zong in
Council te in hoih a sakna bang uh hong tel gen kik ding uh hi, — cih
nop na ah, pope leh kumpipa thu hi ding hi,” a ci uh hi. –Wylie, b. 3, ch.
8. Tua bangin kihona tawh hong lut uh a, Rome te in gal bawl-a kidona
sangin kheem bawl-a thu sim zo thei zaw uh hi. Bang hang hiam cih
leh, Huss pawlte’ ngetna teng nangawn kheemna tawh Laisiangtho
khiatna heii-in amau deihna lam a kawk sak ngei uh bangin hei thei zaw
lel ding cih a lem-en uh a hi hi.

             Bohemia-a mite tampi in amau suahtakna pen a heek sia a ki
suak zaw lel kei na diam ci in thu kim thei lo uh ahih manin, kinialna leh
pawl khenna hong piang hi. Amau lak mah ah kidona leh sisan luan’na
hong piang hi. Hih kidona ah Procopius si a, Bohemia te suahtakna a
bei hi.

             Huss leh Jerome a heekpa Sigismund pen Bohemia kumpi hong
suak hi. Bohemia te ngah ding hamphatna bulpi teng ngaihsut sak ding
cih ama thuciamte awl mawh loin pope vaite hong picing sak hi. Tua
bangin Rome a mai-et hangin bangmahpi picin zo lo in, kum 20 tawntung
lungkham sin kham leh launa bek tawh anuntak na a dim hi. A galkapte
si mang uh a, a neihsa te a gal sim simna-in a bei mang hi. Tu in tua
banga a uk zawh kum khat khit ciangin amah si a, a kumpi gam pen
tualgal kido ding bek-in a nusia hi. Ama nung zom-a hong khang kik
mite adingin minsiat ciamtehna khat a nu siat a suak lel hi.

            Buaina, kidona, sisan luan’na te tawh hun saupi ki zom hi. Gam
dangte in Bohemia hong sim uh a, a sung pana kilem lohna in a minam
tha neem sak hi. Lungdamna thu ah muan huai taka ading Laite
bawlsiatna thuaka sisan luang dingin a pia uh hi.

              (119) A masa-a a sanggam te uh mah bangin Rome tawh
thukimna hong bawl khit uh ciangin a maan lohna te uh kimuh mawh
bawl ta uh ahih manin, ni danga a upna bulpi uh a keem lai teng pen
pawlpi tuam hong suah uh kulta-a, a min, “United Brethren” a kici uh
hi. Tua nasepna hangin mi khempeuh in hong hamsiat lawh uh hi. Ahih
hangin a upna kipna kilok nai lo hi. Gam lak kaw hawm sung khawng
belh hong kul ta a, ahih hangin gam simtham sung ah Pasian thute sim
khawm-in biakna te a pia khawm ve ve uh hi.

              Thu puak siate a simtham in gam dang te ah ki puak ahih manin,
“mun tuam tuam ah thumaan zui ki zelh kawikawi in tang om na thu a
thei uh hi. Khuapi sungte ah zong hiah tawm, huah tawm cih bangin
om ni nek kawi kawi uh hi. Amaute pen bawl siat ding bek in a ki ngim
den ahi uh hi. Alps gam mual lak pen Laisiangtho tunga kinga in, a
kihhuai Rome mikim biakna langdo nading tanglai Pasian pawlpi dinna
mun a suak hi.” –Wylie, b. 3, ch. 19. Tua bangin Waldenses Khristian
te tawh zong hong ki thu za uh a, lungdam mah mah uh hi.

              Bohemia mite in bawlsiatna khuamialpi sungah Gospel thu kip
let uha, zingsang khuavak ding ngaka mualmong en bangin bawlsiatna
zan khuasawt thuak ten tan uh hi. “Amaute in nisim in, kamsiatna vive
a nawk to uh hangin, Huss in a tangko masak, Jerome in a zop toh,
khuavak hong tun’ nading kum za khat bang hong bei thei lai ding hi a
cih pen a phawk zel uh hi. Hih kammal pen Taborite (Huss nungzuite)
adingin Joseph in aminam bup saltaan’ lai-a a gen, ‘Kei ka si ding a,
ahih hangin Pasian in note hong vil ding a, khat vei hong la khia kik
ding hi’ a cih bang a hi hi.” – Ibid. ch. 19. Kum za lom 5 na bei lam
ciangin tecii pan’na hong ze-ol kik pian a, ahih hangin Brethren pawlpi
a pung ta ding cih ki mu hi. Buai sak zelna kawm kal lak mah ah amaute
lungdam mah mah uh hi. Kum zalom16na kipat ciangin Bohemia leh
Marovia ah amau pawlpi za nih bang om ta hi.—Gillet, “Life & Times
of J. Huss,” (3rd. ed.), Vol. 2, p. 570. Tua a beibaang, meikuang leh
namsau pana suakta sun sunte in Huss gen kholh Zingsang khua vaak
pen mu dingin hun hoih a ngahte a hi ta uh hi.” –Wylie, b. 3, ch. 19.

No comments:

Post a Comment