Wednesday, October 19, 2011

17. Khuavaak Ding Tangkote.

                              17.Khuavaak Ding Tangkote


(299)
                JESU Khrist nihveina a hong paikik na ding
thu pen Laisiangtho sunga a ciiliap huai leh
avanglian thumaan liante lak ah khat ahi hi. Tua
in Hotkhiatna nasepna ah gualzawhna tawh
mahialna ahi ta hi. Pasian kiang zuan-a zin mite
“sihna liim tawn-in” a khual zin uh sauvei lua ta
hi. Lungdamna lian ngah dinga hong ki khap hun
pen “thawhkikna leh nuntakna” ahi Zeisu hong
kilat ding ciang ahi ta hi. “Ama hanga hawlkhiat thuaka tavai teng inn
ah a ciahpih ding hun ahi ta hi.” Laisiangtho buppi-ii thubulpi in zong
Zeisu nih veina hong paikik nading thu ahi hi. Adam leh Evua in dahna
tawh Eden huan nusia-a a paikhiat ni uh-a ki pan thu um mite in a ki
Kamciampa in galpa’ vangliatna teng susia mangin aki taan sa Paradise
hong piakkik ding hun a ngak niloh uh ahi hi. Taanglai misiangthote in
zong minthan’na tawh tua Messiah hong kilat ding a na lamen khinzo
uh hi. Eden-a tengte pan-a simsuk a khang 7 na, leitung ah kum 300
sung khawng Pasian tawh a ki thuah den Enock zong Honpa hong pai
zia ding na ki mukhol sak hi. Tua ciang in, “En un, Topa in Ama
misiangtho te tul sawm tampi tawh hong pai a mi khempeuh tung ah
thu a khen ding hi” ci hi. Jude 14, 15. Pu-pi Job in zong tua muan’na ah
kiptak in dingin a thuak siat lai tak nangawnin “A hi zongin a tawpna ah
kei hong panpih ding a nunta tawntung mi khat, vantungah a omna thu
ka thei hi. Natna in kavun a nek tum khit hangin, hih ka pumpi mahmah
tawh Pasian ka mu ding hi. Keima mit tektek tawh amah kamu ding a,
amah in kei hong mi-khual et lo ding hi” na ci hi.( Job 19:25-27.)

               Laisiangtho gelhte in a pulaaknop bulpi pen uh zong Diknagam
lut nadinga (300) Khrist hong paina thu mah ahi hi. Laphuakte leh
Laisiangtho sung kamsangte in zong tua thu a gente uh vanlam meikuang
bangin a taang hi. Laphuakpa in Israel Kumpipa(Zeisu) minthanna a
phuah lasungah zong, “Hoih kicin’na, Zion panin, Pasian hong taangkhia
hi. Pasian hong pai hi, amah dai omlo hi, ama mai-ah mei husia om a, a
kimkot ah huihpi om hi” ci hi. Late 50:2-4. “Vantung mite kipak hen
la, leitung lungdam hen…amah hong pai ta hi. Leitung mite thukhen
dingin hong pai ta hi. Amah in thumaan tawh leitung uk-in mite’ thu ahi
bang in khen ding hi,” ci hi. Late 96:11,13.

              Kamsangpa Isaiah genna ah, “No leivui lak-a teengte aw tho un
la, la sa un: note ading thupha in nahteh tunga daai ngo bang a, leitang
in misite pholh khia ding hi.” “Nangma mi asite hing kik dinga, amaute’
pumpi tho ding hi.” “Amah in sihna beimang sak dinga, maitang
khempeuth panin khitui nul ding hi; leitung khem peuh pan in ama mite
ki zahkona lakhia ding hi; bang hang hiam cih leh Topa in hilh thu gen
zo hi. Tua ni ciangin, En un, amah in eima Pasian hi; eite hong hon
dingin amah i ngak hi. Amah in eima Topa hi; amah i ngak hi; amah in
eite hong honkhia ahih manin lungdamin kipak ni” ki ci ta ding hi. Isa.
26:19; 25:8,9.

             Habakkuk in zong a mangmuhna sunga amuh Topa hong ki lat
zia ding agenna ah “Teman khua pan in Pasian hong pai a, Paran Mual
pan in Siangtho Pa hong pai hi. Ama minthanna in vanpi tuam a, leitung
khempeuh Amah phatna tawh ki dim hi. Ama vang in ni taang bang
hi.” “Amah dingg-in leitung a teh hi: Amah in en a, mi namte ki hawl
keek zai zai hi; a tawntung mualte ki khen keek a, a tawntung mualnote
kuncip suk hi: Ama hihte ki mang suak hi.” “Na sakolte leh na hotkhiatna
leeng te na tuang hi.” “Mual liante in Nang hong muh ciang in liing uh
a: leinuai a om tuite ging zuazua a, a tuihualte in sangpipi ban to hi. Na
thaltang leeng amuh ciang, na teipi tezalzal a muh ciangin, ni leh kha a
omna san ah khawl cip uh hi.” (301) “Na mihing te a honkhia dingin na
pai a, na tel kumpipa , a honkhia ding in na kuan khia hi.” Hab. 3:3-13.

              “Note lungmang kei un; ...Ka Pa’ inn sungah omna tampo a
om hi…Note omna ding mun bawlkhol dingin ka pai hi. Pai in na om
nading uh ka bawl leh, no kiangah kong paikid dinga; ka omna mun
ah na om nadingun ka hong la ding hi” Johan 14:1-3. “Mihing tapa in
a minthan’na tawh, vantungmite tawh hong paikhop cingin, minthana
tokhom tungah hong tu ding hi. Amaiah mi namkim a kikhawmsak
ding hi” Matt. 25:31,32 ci-in Honpa in a nungzuite tungah van akah
ma in agen khin zo hi.

              “Note kiang pan vantung ah kilto Jesu in vantungah a pai na
muh uh bang in khat vei hong kumsuk kik ding hi” ci-in Jesus van akah
khit in Olive mualtungah vantungmite in nungzuite a na hilh phakik uh
hi. Sawltak 1:11. Khasiangtho humuapna tawh Sawltak Paul in teci a
panna ah zong “Topa mah in kikona tawh, vantungmi’ mangpa kikona
tawh, vantung pan hong kumsuk” na ci hi. 1Thesa. 4:16. Patmos-a
kamsangpa in zong, “En un, Topa in meiite tawh hong kumsuk dinga,
mittang khempeuh a kipan amah asun mite in Amah hong mu ding uh
hi,” ci hi. Mang. 1:7

              Ama hong paikikna ding thu pen “Tanglai panin ama kamsang
siangthote’ kam uh tawh agenkholh mah bang in na khempeuh a bawl
thak kik hun” cih thu vive ahi hi Sawltak 3:21. Tua hun ciangin gitlohna
in sawtveipi a ukcipna pen bei ta ding hi. “Hih leitung gam in I Topa leh
ama Khris gam” ong suak dinga “Amah in a tawntung in a uk ding hi.”
Mang. 11:15. “Topa minthanna hong ki lang dinga, mi khempeuh in
mu ciat ding uh hi.” “Topa Pasian in mi nam khempeuh mai-ah thumanna
leh phatna pokhia sak ding hi.” “Ama mi a om laite’ ading in minthan’na
kumpi lukhu hi ding hi.” Isa. 40:5; 61:11; 28:5.

                Tua hun ciangin vannuai khempeuh ah sawtvei pi a kingak
galmuanna mun ahi Messiah gam hong ki kipsak ta ding hi. Topa in
Zion heh nem ding hi: a kisia (302) ama mun khempeuh puahpha in,
agamlakte Eden huan bang sak ding hi. Sehnelgamte Topa’ huan bang
sak ding hi. “Lebanon thupina teng Carmel leh Sharon hoihna teng tua
mun ki pia ding hi.” “Nang pen a kinusia, hong kici nawn lo dinga, na
leitang pen Gamkhing kici nawn lo ding hi; ama tungah lungkimna om,
hong kici ding a na leitang pen a Kiten’pih, ki ci ding hi.” “Zipipa mothak
nu tungah a lungdam mah bangin na Pasian nang tungah lungdam ding
hi.” Isa. 51:3; 35:2; 62:4,5.

              Topa hong pai ding pen khang tawntunga om Ama midikte
lametna uh ahi hi. Olive mualtung pan van akah ding lai in Zeisu in
Ama hong paikik ding thu a nungzuite na kamciam hi. Tua in nungzuite
mai nuam sak thamlo in thuaksiatna leh lungkiatnate nangawn in zong
tua kamciam a mitsakzo kei hi. Bawlsiatna leh thuaknate lak ah “a lian
Pasain leh eite Honpa Jesu Khrist hong kilat” ding pen “lametna thupha”
hi den hi. It pipite in sihna hankhuk ah mual-liam san ta ahi manin,
Thessaloni khua-a Khristiante a lunggim laitak un a Siapa uh Paul in
zong Honpa hong pai kik ciangin thawhkikna ah hong thokik ding uha,
Topa hong pai mukik ding uh hi, ci-in a upna amaute kiang a lak hi.
Tua hun ciangin Khrist um misite hong tho pkik ding uha, a hinglai mite
tawh kigawm in Topa dawn dingin huih lak ah ki laamto ding uh hi.
Tua hun ciangin “Topa tawh i om khawm tawntung ding hi. Tua ahih
ciangin hih thu tawh note khat leh khat ki heh nem un” ci hi. 1 Thess.
4:16-18.

               “En in, aman lang in ka hong pai ding hi” cih kamciam leh
“Amen. Topa Jesu aw, hong pai ta in” ( Mang. 22:20.) cih khang
tawntunga pawlpi te thu ngetna a hi suk den pen Patmos tuikulh suanglak
ah Topa it nungzuipa(Johan) in zong na za hi.

              Thuman a dinga thahna athuakna munte uh leh bawlsiatna hanga
akikhumna thong sung leh meihalna khuamtung pan nangawn in tua
lam-etna leh muanna a khangkhangin a lang sak uh hi. “Jeisu mahmah
a thawh kikna leh A hong pai kik ciangin amaute zong tho kik ding cih
ah khamuang uha, hih teci pan’pen thudang khempeuh sangin manpha
sa zaw uh ahih manin sih zong awlmawh nawnlo uh hi,” ci-in tua
Khristiante khat in a gen hi. “Suahtakna” tawh athawhkik nading un,
haan sung lutsuk ding lungkim zaw uh hi.– Taylor, Daniel T., “The
Reign of Christ on Earth; or the Voice of the Church in All Ages,” p.
33., “Midikte tung ah kumpigam hunte hong puak ta ding in“vangliatna
leh minthanna tawh Mihing Tapa in meii tungah tuang a hong kumsuk”
hun amaute in lam-en in angak uh hi.(303) Tua thu mah tawh Waldenses
te zong lung dam uh hi. – Ibid. pp. 129-132. Wycliffe in zong pawlpi
lametna bul ahi Honpa hong kilat ding na lawp hi.

               “Thukhenna ni ding kum 300 kheng nawnlo ding hi, ci in keimah
mah in ka um hi. Pasian in hih gilo leitung sawtveipi thuakzolo ding a,
zong koih khong thei nawnlo ding hi.” “Tua ni lianpi ni hong tung dinga,
a kih huai kumpi gamteng ki lumlet ta ding hi,” ci-in Luther in zong gen
hi. Ibid. pp. 158, 134.

             Melanchthon in “Hih a teek leitung a bei nading gamla nawnlo
hi,” cih ahih zongin, Calvin in Khristiante kiang ah “Lungkaa kei unla
thu khempeuh lak ah Khrist hong pai ding thu ah lawp mahmah un.
Mipha khempeuh in tua ni bek etsan in neiciat ni,” “Khrist bek mah
lung gulh in ngaih sunsun mai ni,” “ minthanna Kumpigam tawh Topa
hong kilat hun ding vilvil mai n.i” ci-in gen ciat uh hi. Ibid.
Scotland-a puahph pa Knox in zong “Topa Jesu in eite si le sa
vantung ah kahtoh pih hilo hiam? Hong ki leh kik mah buanglo ding
hiam? Tua ding mah a Topa hong pai kik ding ahihna i thei hi” ci hi.
Thumaan adinga a nuntakna a piakhia Ridley leh Latimerte in zong
Topa hong pai ding lamen ciat uh hi. Ridley in, “Leitung bei baih mahmah
ta dinga hihna thumaan hi ci in ka um-a ka tangko hi. Pasian nasem
Johan tawh ki bangin eite in i lungsim sung thungetna tawh Honpa
Khrist kiang ah, ‘Amen. Topa Jesu aw hong pai ta in,’ ci khawm n,i ci
in a gelh hi. – Idem. pp. 151,145.

              Baxter in zong a laibu sung ah, “Topa hong pai ding ngaihsutna
pen kei adingin lungdamna lianpen hi den hi,” ci hi. – Baxter, Richard,
“Works,” Vol. XVII, p. 555. “Upna nasepna leh misiangthote gamtatpha
in Ama hong kilat ding deihna leh thupha lametna neihna ahi hi,” ci hi.
“Thawhkikna tawh sihna gallian pen kizo siang ding ahih leh, tua zawhna
ngah nadinga Khrist hong kum kikna pen thu um mite’ adingin ngaklah
huai mah si!” – Idem. p.500. “Thu um mikhempeuh in a ngak hotkhiatna
nasep picin’na tawh mahialna ahi tua ni ding tu hun in ih ngaklah penpen
ding hi hi.” “Hih ni pha hong tungsak baih in Topa aw!” – Baxter,
(304) “Works,” Vol. XVII, pp. 182, 183. Hih lametna pen sawltakte
khanga pawlpite lametna hizo a, “gamlaka pawlpi” leh puahphate khanga
lametna pipen zong ahi hi.

                Hilhkholhna in a hong paizia ding bek genkhol hilo hi. Tua hun
ahong nai ciangin a ki theih nading limte zong a genkhol hi. Jesu in,
“Tua laitak in ni, kha, leh aksite tungah lim kilang ding a,”Luka 21:25
“Ni hong mial dinga, kha a hong taang nawn kei ding hi. Aksite in van
pan hong kia ding uh a, van a om vangliatna te a ki liing ding uh hi. Tua
lai tak in vangliatna leh minthan’na tawh Mihing Tapa meii tung ah
hong kumsuk a mu ding uh hi,” ci hi. Marka 13:24-26. Mangmuhna in
Nihveina hong pai ding cianga kilang ding lim masa pen thu a genna ah,
“nakpi in ziin a liing hi. Ni in samul tawh kigan puan bangin vomin a
suak hi. Kha in zong si bangin a piang hi” ci hi. Mang. 6:12.

               Hih limte kum zakhawk 19 kipat tuunglai-in hong tung zo hi.
Hih hilhkholhna a tun’ nadingin 1755 kum-in ni danga piang khempeuh
sanga a nasia zaw ziin a liing hi. Lisbon Ziinliingpi a kicih hangin Europe,
Africa leh America buppi in a theikim uh hi. Tua ziinpi in Greenland
gam, West Indies, Madeira tuikulh, Norway leh Sweden gam, Great
Britain leh Ireland gam dong a lok gawp hi. Taikhawk awn li kuam
sanga neu zawlo mun dong alok hi. Africa gam pen Europe gam zah
phial mah in a lok hi. Algiers gam phelpi khat a lok sia gawp hi. Mi tul
giat bang, tul sawm bang a teen’na Morocco pan a gamla lo khua neu
khat zong ziin linna in avuknelh hi. Tuipi hual pipite nasia mah mah a,
Spain gam leh Africa gam tuipi gei neh khuapi te nakpi in a susia hi.

              Spain leh Portugal gam ah nak liin’ lua mahmah ahih manin Cadiz
khua ah tuipi hual pii 60 bang saang in hong ki hualto hi. Portugal gama
“mualgolpente thakhat in lokvat a hih manin a bul pan-a ki lok tawh ki
bang in, mual dawn pawlkhat ki tamkhia in kawhawm golpipi vangsuka,
a ki tama leengkhiate a kiim zaanglei a ki deen na uh hi. Tua mual
kitamte (305) panin meikuang zong ki khawh khia hi.” – Lyell, Sir
Charles, “Principles of Geology,” p. 495 (ed. 1858, N.Y.).

              “Leisung ah van ging bang a ging khat Lisbon khua sung panin
a ki zakkhit zek ciangin thakhat in leh nakpi in lokvat ahih manin, a
khuapi phelkhat sang a a golzaw leisungah a tumsuk hi. Minit 6 sung in
mihing tulsawmguk val bei mang hi. Tui pi pen ki hawtkhia a a lei zapi
a keu hi. Hong ki hawt kik leu leu a, tuihual pi 50 val saang in hong
kinil hi. “Lisbon khua sung thu a kiciamtehna khat ah, sumtam mah
bei-a ki lam suangpaak suang bek tawh a ki bawl teembaw khawlna
leipi-inn thak zong tua hun sung mah in tumsuk mang hi ci hi. Mite in
a suahtak theih nading un tua leipi va beel hon uha, ahih hangin tua leiinn
hoihpi pen Quay (a lawhna, khei), gungei leh teembaw kikal a mi
om khempeuh tawh tummangsuk a, siluang khat beek tui tungah lamkhia
kik nawnlo hi ci hi.” – Ibid.

               Tua ziinliing pi in “Biak inn leh Convent inn om khempeuh ban
ah kumpi inn agol khempeuh dektak, leh mi inn seh li suah sehkhat val
a kicim sak hi. A lawhgawp khit nai 2 bang sawt ciangin mun tuamtuam
panin mei hong kaang a, ni 3 sung ding meikuang ahih manin khuapi
sung buppi in kangtum hi. Ziinliingpi pen zumkhak ni khat hia, Biakinnte
leh Convent innte ah mi a dim kikhawm uh ahih manin mi tawmno bek
suak ta hi.” – Encyclopedia Americana, art. Lisbon, note (ed. 1831).
Kua mah kaplo hi. Khitui zong luang nawn vetlo hi. Amaute kawitaai
in dipkua lua in hai ot kha lel ta zaw uh a, a mai khawng a awmpho
khawng uh beeng gawp in, ‘Misericordia! Leitung a bei hi ta thong lo
hiam!’ ci uh hi. Nute in a tate uh mangngilh-in singlamteh-a ki khai
milim honte ok sa-in a taai uh hi. Mi tampi in Biakinnte zuan in a belh
uh hangin mawhsuutna in kiman’na nei nawnlo ahih manin biakna tau
khawng kawi uh hi; milimpi te, phungzite, mipi te, a ki bangin ki vuk
khawm hon lel uh hi.” Tua ni in mi 90,000 bang si hi.

              Tua zawh kum 25 ciangin Jeisu ong kumkik nang ciaptehna lim
nihna hong ki langh leu leu hi. Ni leh kha mialna thu a hi hi. Hih thu
tawh kisai lamdang sak a huai bel thu in a hun (306) ding a ki genkholh
banga a tun’lian-lian na a hi hi. Honpa in a nungzuite tawh Olive mual
tunga a kihona uah Pawlpi in kum 1260 sung papal bawlsiatna hangin
sawt veipi bawlsiatna thuak ding ahih manin teelsa mite adingin hun ki
tomsak ding hi, ci a a gen genkhit ciangin Ama hong pai ma-a piang
ding ciaptehna limte a genna ah a piang masa ding pen pian hun ding
zong hih bang in agen khol hi— “Tua gimna khit ciangin ni hong mial
ding a, khaa hong tang nawn kei ding hi,” Marka 13:24. Kum 1260 pen
1798 kum-in a mong tung ta a, tua ma kum 25 bang lai in bawlsiatna
veng siang pian ta hi. Hih bawlsiatna baan ah Ni mial ding hi cih Khrist
kammal omsa mah bangin 1780 kum May 19 ni in tua hilhkholhna hong
tang tungin, khim a ziing hi.

              “Tua nate amau mun tek ah genkhiat theih loh zah vi ve mah in
nasia ciat uh ahih tei hangin, tua te lak ah a thupi pen phial khat in 1780
kum May 19 ni a khimziin ahi hi. New England pan a ki muh theihna
khempeuh a khimziing pen a haang ki thei zolo hi.” – Devens, R. M.,
“Our First Century,” p. 89. Massachusetts a teeng mikhat in a muh
banga a genna ah: “Zing sangin ni pen siangtho takin hong suak a, ahih
hangin ni hong dial vat mawk hi. Meiite hong niamkai- a, adenzek
ciangin hong vom-in om hong nuamlo hi. Tua lak pan khua hong phia
in vanging diandian-in guah tawmtawm hong zu hi. Nai 9 bang a sat
ciangin meii lom hong paazaw deuh a, tausan meel bang khuavaak hong
tang ahih manin leitungte, suangtumte, singkungte, innte, tuite,leh
mihingte nangawn ameelpuakzia hong ki lamdang sak hi. Tawm vei
khit ciangin meiivom lom in vanmaitang khempeuh hong tuam a, mual
mong tenglo buangah khallai nai 9 satkhit khuamial zah in khua hong
mial hi….

               Mitete’ lungsim ah buaina, patauhna leh lamdang saknate ong
dim hi. Numeite kong vang ah ding in khua mial en uh a, pasalte a
nasepna lote panun hong ciah uh hi. Khutsiam naseemte in a van zat
teng uh nusia in, siik seekte in zong a taiteh teng uh, van zuakte in a ma
baan uh nusia ciat uh hi. Saangte khak uh a, ci liing sa-in naupangte in
(307) a inn lam zuan in taai ciat uh hi. Khualzinte zong a nai penpen
lobuk ah kinga uh hi. ‘Bang hi mawk a hia leh” ki ciciat uh hi. Huih
hualpi nung ding bang ahih manin, na khempeuh ki suksiat ni ding hong
tungta tawh ki bang hi.

            “Khuai meite vak uh hi. Meikhuk meite zong phalbi kha-mawk
nitaak a vak mah bangin a taang pempam sak uh hi….Vasate gil kah uh
a a ihmu uh hi. Ganggualte huang sung ah ki khawm in haam uh a,
uiphukte haam in vasate zong a gilkah haam ngei un a haam uha,. baakte
a kawi leen uh hangin zan hun hi nailo ahih lam mihingte in a phawk
gige uh hi….

              “Salem Biakbuuk pawlpite’ pastor pa Dr. Nathaniel Whittaker in
kikhopna bawl a, mun tuam tuam panin thungai dingin mipite hong ki
kaikhawm uh hi. Mipite tungah tua khua mial pen a apiangngeilo
nalamdang khat hanga khimziing a hihna thu agen hi.. Kiging khol lo pi
mah in tua khimziinna thu inLaisiangtho hilhkholhna a tun’na hi ci in a
hilh hi….Tua khimziing pen nai 11 bang laitakin a sah pen hun atung hi.
“The Essex Antiquariah,” Salem, Mass., April, 1899 (vol. III, No. 4, pp.
53, 54. “Gam sung khempeuh ah sunhun ding kimlai in khuai meivak
loin nai ki en theilo, an ki ne thei loin, na ki seem thei nawnlo hi….

               “Hih khimziing pen khuaziing mial mawkmawk sangin huaisia
zaw hi. Ni suahna lam Falmouth dong, ni tumna lam ah Connecticut
leh Albany dong baan hi. Khang lam ah tuipi gei dungdung dongin thuak
kha uh hi. Sak lam panin America te teen’na ciang ciang na baan hi.” –
Gordon, Dr.W., “History of the Rise, Progress, and Establishment of
the Independence of the U.S.A.,” Vol. III, p. 57. (N.Y. 1798).

               Tua a khimziing mialpi pen nitum kuan nai 1 nai 2 bang ding
ciangin tawm hong ki hong kik hi. Vantung mun khatkhat hong sian
sam hangin, a vommial in ziingsak lai hi. Ni pen tawm hong ki mu thei
ta hi. “Ni a tumsuk khit ciangin meii pite hong ki kaai khawm kik in,
khuamial pah hi.” “Tua zan khuamial pen uang deuh pah a, a sun a
mialna zah mah in a lau huai hi. Tua hun pen kha liik dektak hun hi napi
in kha neu kha beek ki (308) mu lo a, tawm a gamla zek ahih nak leh
meivak nangawn in zong pailet zolo a hih manin agal panin kimu theiloa,
Izipt gam khuamial mah bang ahi hi.” –Thomas, “Massachusetts Spy;
or, American Oracle of Liberty,” Vol. X. No. 472 (May 25, 1780). Mit
tawh a va mu mi khat genna ah, “Tua hun pen a gen-in genthei keng,
leitung vantung a taang thei na khempeuhte in a pailet zawhloh ding
liim neikhat in a liah hiam, tua teng a ki beisak hiam hi mai ta leh tua
zah val-in mialzo tuanlo ding hi,” ci hi. – Letter by Dr. Samuel Tenny,
of Exeter, N. H., December, 1785 (in “Massachusetts Historical Collections,”
1792, 1st series, Vol. 1, p. 97). Tua ni zan nai 9, khaa a hong
suah khiat khit, tua khuamialpi hong ki nilkhia a, ciangin sisan bang lin
lian in khaa hong kidawk hi.

              1780 May 19 ni pen “Khimziin Ni” ci in tangthu bu ah ki ciamteh
hi. Mosi khanga kipan in hih banga sah khimziinna leh a hun sawt dan,
ciamtehna dang om ngeilo hi. Mit-a va mute genna ah hih
nalamdangpipen a hun hong tun’ma kum 2500 lai-a kamsangpa Joel in
“Topa’ ni, tua alau huai hun hong tun ma-in, ni hong mial in, kha sisan
hong bang ding hi” Joel 2:31 a cih atang tunna hi ci uh hi..

                Ama hong paikik nading limte vil gige ding leh a hong pai na
ding ciamtehnate a muh uh ciangin kipak in “ hih thu hong piang a kipat
lai tak in note suahtakna hun nai zo ta ahih manin ah, khua dakin na
lutang uh phongto ta un,” cih phawk ding in Khrist in A mite a sawl hi.
A nungzuite kiang ah singteh selna tawh zong gen the a, “A tehno na
muh uh ciangin khuakhal anai zo hi ci-in na thei uh hi. Tua mah bangin,
tua thu hong piang na muh uh ciangin, Pasian’ Gam hong nai zo hi ci-in
na thei ta un” a ci hi. Lk. 21:28,30,31.

               Ahih hangin pawlpi sung ah ki niam khiat-a ki aapna lungsim om
loin ki sak theihna leh ngeina omsa khat let tan tanna a lut ciangin Khrist
itna leh Ama hong pai (309) ding lawpna te kiam pah lian hi. Pasian mite
in leitung vai leh nopsakna te a zon’ nak uh leh Honpa hong pai nading
limlahnate vil dinga hilhna a phawk nawn kei uh hi. Zeisu hong kum kik
ding cih upnate ki thudon loin, tua tawh kisai Laisiangtho munte’ khiatna
mankhial in agennop bulpi mansuah in ki mangngilh pah hi. A diakdiak
in America a pawlpite tua ci pha diak uh hi. Suahtakna leh gualnopna
tawh mi khempeuh kikhah zan in, hauhna leh uangtatna tawh sumbawlna
ah ki pia uha, mi laka dawk nopna leh vangliat nopna vive ki tuh uh hi.
Mite in tua bangin alam-etna uh leh a ngiimna teng uh hih leitung nuntakna
bek ah tu sak uh ahih manin, a ciliap huai Topa ong pai kikna nilian ni
ding pen gamlapi a sot toto uh hi.

             Honpa in A hong paikik nading nungzuite kianga a genna ah
zong A hong kumkik ma zekin mite nungtolhkik nadingthu genkhawm
pah hi. Noah hun lai a mah bangin nasepna te leh lawpna te pen leitung
vai vi vei hi a, nop sakna zon’na, sum lei sum zuakna, tukna khawhna,
inn lamna, kipi ki ten na vi ve bek ahih manin, mai lam nuntakna adingin
Pasian mangngilhna vi ve a hi hi. Tua huna nungta-khate tung ah Khrist
hilhna in, “Note na kikeem ta un. Ahih kei leh, an kek tui dawn hih
nuntakna leh lungman’na hangin na lungsim uh a gim laitak in, tua Ni in
thang kisai bangin nonte tungah a hong tung ding hi,” “Tua thute
khempeuh tawh nakipelh theih nading uh leh, Mihing Tapa mai ah na
din theih nading un a tawntungin thu ngen un la, na ngak ta un,” ci hi.
Lk. 21:34,36.

              Tua hun a pawlpi omzia Honpa in Mangmuhna sunga a genna
ah, “na nungta hi ci-in minthan’na na ngah hangin a si na hih thu ka thei
hi” (Mang. 3:1-3) ci hi.. Polhtatnate pan kipuahphat ding a nial mi tungh
a tung ding a mulkim huai thu agen na ah, “Tua ahih ciangin ngakin na
om kei leh, guta bangin ka hong pai ding a, na kiangah bang hun in ka
hong tun’ ding na thei kei ding hi”a ci hi. Mang. 3:1-3.

              (310) Amaute thokhia in hehpihna kong kikhak ma in ah ki
ginkhol theih na dingin, mihing in amah mah adinga lauhuai din mun ah
ding ahih lam a phawk khiat ding kisam mahmah hi. Pasian kamsangpa
in, “Topa ni ding nak kihtak huai mahmah ahih manin, kua in thuak zo
peuhmah ding ahi hiam?” Joel 2:11. Ama hong kilat ciangin A mai ah
kua ding ngam ding hiam? “Na mit ciim lua-a a gamtat sia mite na
thuak zo kei.” Hab. 1:13. Late 16:4. “Kei pen amau Pasian hong ci,”
(Hos. 8:2,1) napi Ama thuciamte palsat uh a, pasian dang bia pak zel
uh hi. A lungsim sung uh ah mawhnate selsim uh a, thumaan lo lampite
a enlah uh hi. Tua bang mite adingin Topani in, “khuavaak ni hi loin
khimziin ni hi a, maitaiina om lo in lungzin’ ni ahi hi.” Amos 5:20.
Topa in a gen na ah, “Tua hun laitak in Jerusalem khua sung, meivak
tawh ka zong ding a, thu phawk loin amau’ ngeina bang bangin om cip
a, ‘Topa in a pha hita leh asia hita leh, bangmah bawl ngei lo hi’, aci
mite, dan ka pia ding hi” ci hi. Zeph. 1:12. “Leitung mite tatsiatna
hangin, migilote a mawhna hangin dan ka pia ding hi; mi kihisakte’
kiphatsakna bei sak in, a kisatheite’ kiliatsakna ka niam khiat ding” Isa.
13:11. “Topa’ heh thuk ni hong tun ciangin, amau’ ngun leh amau’
khamte in hon khia zolo ding hi” “Amau neihsa khempeuh kisut dinga,
a innte uh kisuksiatsak ding hi.” Zeph. 1:18, 13.

              Kamsang Jeremiah in hih a lauhuai hun enkhol in, “Ka lungtang
kisai vanvan a, ka om hithiat thei kei hi; bang hang hiam cih leh pengkul
mutna aw, gal kisimna aw ka za hi. Siatna khat khit ciang’ khat hong
tung a, gam sung khempeuh kisia khin hi.” ci in a ki ko khia hi. Jer.
4:19,20.

             “Tua ni, heh mahmah ni, lungkham sinkhamni, tuahsia-in
kisuksiat gawp ni, khua ziingin maimial ni, meiipi kai-in huihpi nun’ ni,
galdona ding peengkul a kitum ni,”Zeph. 1:15,16. ahi hi. “En un, leitung
gamkhing suaksak in, leitung mawh neite a susia dingin hehna leh sinsona
tawh Top’ ni nasia tak in hong tung hi.” Isa. 13:9. (311)

                Kha lam lusukna pan khangh loin, ki sikkikna leh ki niamkhiatna
tawh Ama maitang a zon kik nadingun Topa in a ci-liap huai leh mulkim
huai bel kammalte tawh A mite hong sap na in, “Zion mualtung ah
pengkul tum un la, Pasian mual siangtho tungah ah patau kona tum
un.Topa’ ni hong naita ahih manin, gamsung mi khempeuh lau ta uh
hen”.”an tan nading thupia unla, biak kikhopna khat nei un. Mite
kaikhawm un la, amaute sian’ suah un. A khangham mite sam unla,
naupangte zong kaikhawm un la, nawine lai naungekte zong paipih
un. A kitengcil nungak leh tangvalte nangawn in, a omna uh nusia-in
hong pai uh hen. Topa’ na a sem siampite, biakinn sung innlim leh
biakna tau kikal-ah, kapin thu ngen uh henla,” “lungsim takpi tawh
kisik kik in, antangin, kapin, thumna tawh kei kiangah hong pai kik
un. Nadah tak tak uh lungkhamna tawh langsak unla, na puan uh a
balkeek bek hi kei un, Topa, note’ Pasian kiangah ciah kik un. Amah
migi-in hehpihna a nei hi a, alung duai-in hong huh nuam tawntung
hi.” Joel 2:1;15-17, 12,13.

                Topa ni lian ni-a dingg zo dingin mite ki gin’ sakna ah
kipuahphatna nasep thu lianpi kiseem ding hi. Ama mi a kici tampi takte
in tawntung ki mang ding kha thu ah a ki lam lo uh a muh ciangin,
khangh-maa a a omna panun a phong khia dingin thu puakte Topa in a
sawl hi. Tua tangkona pen Mang. 14 sung ah oma, tangkona cial 3
vantung mite in hong puak bang daan in a gen hi. Tua tangkona nung
ah mihing Tapa “leitung an la dinga” hong paina in tha khat-in hong zui
pah hi. Tua thupuakte laka a cial masa in thukhenna hun hong tunna
thu hi a, mangmu pa in, “Lei tung a teng mite-a kipan gam khempeuh,
nam khempeuh, pawl khempeuhte kiangah Pasian’ Lungdamna Thu
hilding in vantungmi a dang khat in van kim lai-ah a leng ka mu hi. Tua
vantungmi in, ‘Pasian kihta un la, a vangliatna phat un. Bang hang hiam
na cih uh leh a thukhen ding hun a tungzo hi. Vantung, leitung, tuipi leh
cikte a piangsakpa na bia un” ci in nakpi in a ki ko hi. Mang. 14:6,7.

              Hih thupuak pen “a tawntung lungdamnathu” khat ahi hi.
Lungdamnathu hilhna pen vantung mi kisawl ngei lo a mihing te sep
ding a ki aap a hi hi. Vantung mi siangthote in hih (312) tangkona van
uh a, mihingte hot nading nasep pan mun alak uh hangin pumpi tawh
tangkona pen leitunga Khrist naseemte in seem uh hi.
Pasian’ Kha in a sawl bangbang a mang nuam, Topa thu
ahilhnuam mite, in leitung ah hi thu tangko uh hi. Amaute in “a kitel
mahmah hilh kholhna thu” awl mawh in, “lungsim sungah khuavaakin,
zingsol a suah dongin tua thu, khuamialna-ah tang meivak bang in ”a
tang sak ding uh hi. 2 Pet. 1:19. Amaute in Pasian sum manpha zong
uh a, “ngun sangin hoih zaw a, kham sangin manpha zaw” a sa uh hi.
Paunak 3:14. Tua ciangin Topa in amaute tung ah Kumpigam thu liante
a lak hi. “Amah a zahtakte’ ading hi a, a thuciamna amau tungah
kitheithang sak hi.” Late 25:14.

              Theology siam a kicite in hih thumaan theilo uha, zong na tangko
khalo uh hi. Kuhkal leh muanhuai takin thungen in Laisiangtho a
zongkhia den uh hi leh hilhkholhna thute telthei in khuahun leh
ciaptehnate zong a thei ding uh hi. Ahih hangin tua din mun ah omlo uh
ahih manin, mi ginalo zawte in tua tangkona na a seem uh hi. “Khua
mial in no hong lap loh nadingin khuavaak a om lai takin na pai un”(
Johan 12:35) Jeisu in acih atangtunna ahi hi.. Pasian in khuavak pia
napi a nusiat san ve ve te leh ama saan’ khak theih ding hun sunga a
awlmawh lote khuamialpi sung ah ki nusia cip ding hi. Honpa in bangin
“Ka nung hong zuite in khuamial lakah pailo-in nuntakna khuavaak a
ngah ding hi” ci hi. Johan 8:12. Pasian deihna zui nuam a lungsim
khatbek a neite leh, a kipia khuavaak awlmawh a a zon beh khempeuhte’
tungah a taangzaw khuavaak kipia dinga, thuman amuh kim dong lam
lak dingin vantunga tang aski in tua mite a makaih ding hi.

               Khrist khat veina hong pai lai in Khuapi siangtho sunga siampite
leh laitheite tungah Pasian thu siangtho kipia ahih manin, kam-ciampa
hong pai ding hun (313) theih nading limte zong khia in atangko’ ding
uh ahi hi. Mikah in a pianna mun ding genkhol in, (Mikah 5:2) Daniel
in a pian ding hun a gen hi. (Dan. 9:25). Pasian in hih hilhkholhna te
Jew upa te tung a pia hinapi Messiah hong tung ta ding hi ci-a mite a
hilh loh man-un paulap zongin peng theilo ding uh hi. A awlmawhloh
man-un mawhna leh awlmawhlohna thaman angah uh ahi hi. Pasian
kamsangte athah man-un a haante ah mualsuang phuhsak suak uha,
leitung uliante a zahtaak bawlna un Satan naseemte tunga tokaaina a
suak hi. Lungliatna tawh mite laka zaliatna leh vangliatna a kituhna
teng un, vantung Kumpipa piak minpha pen a khahsuah uh hi.

                Israelte in zahtak in thu ngaihsun uh hi zen zen henla, a hun leh
thu omziate tawh na zong uh hi leh, leitung thupiang lian bel ahi mihingte
honkhia dinga hong pai, Pasian Tapa telmuh mahmah ding uh hi. Leitung
Honpa muak dingin mi dang khempeuhte makaih in pi-pang zaw ding
uh hi. Ahih hangin en dih ve, Khualzin mi nih Nazareth mual lak panin
gim mahmah-in hong pai a zan-a a tawlngak nading mun uh zongin
khua sung kongzing neute paltan suak-in nisuahna lam khuanawl dong
a zon uh hangin mulo uh hi. Amaute adingin kong na ki hon’ nuamlo
hi. A tawpna ah bawngbuk sia lui khat ah ki nga mai uh hi. Tua buk
sung ah leitung bup Honkhiapa hong suak zawzen ta zen hi!

             Van-a vantung mite in Pasian Tapa, A Pa tawh leitung pian’ maa
a ki banga vanglian khawm sa a muh uh hi. Mi khempeuh ading
lungdamna lian pen ahi leitunga Ama hong pian’na zia, lungsim ki tha
saan sa-in na en gige ciat uh hi. Tua thu adeih leitunga teeng mite a thei
sak sawn ding leh a tangko dingin vatung mite a ki seh hi. Khrist in
mihing pianpih omziateng Amah leh Amah a kisuan hi. Amah in lung
gimna nasia belte thuak dingin hong ki pia hi. Mawh ki thoihna-in zong
hong kigo ding hi. Amah a ki niam- (314) khiat ta zongin
tungnungbelpa Tapa in a vangliatna leh a zahtaak huaina mihingte mai
ah lak leh vangtung mite in a deih uh hi. Leitung-a mi liante ki kai
khawm in Isrealte khuapi ah Amah a na vai dawn nuam ding uh hiam?
Vantung mi honpite in tua vai dawn mite’ muh-in Amah vil-in a hong
zui ding uh hiam?

               Leitunga Jesu a na dawn nuam ding mite en dingin vantung mite
khat hong pai hi. Tua hong pai suk vantung mi in kua mah a lam en thei
ding mi a mu het kei lai hi. Amah in Messiah hong pai baih ta ding hi ci
a phatna leh lungdamna kammal no khat zong a za kei lai lai hi. A ki
teel khuapi leh khang tampi Pasian ompihna mun ahi Biak innpi tung
teng kiim vial in tua Vantung mi a laam laam hangin, hih mun nangawn
ah zong a awl mawh na khatbek kihil lam amu tuan kei lai hi. Siampite
in ki sathei in puak babak sa-in biak inn sung ah ki thoihna te zeh phii
uh a, a nin sa-in pia pia lai uh hi. Pharisee te in aw lianpi tawh mite
sam-in kisialhna thu ngetna te kongzing kiu kawi khawng ah bawl bawl
lai uh hi. Kumpi inn sungte, mipi kikhopna munte, Rabbi saangte a vek
un a kibangin vantung ah a lamdang lungdamna leh phatna dimta ahih
lam atheih se loh uh hangin, mihing te Honpa pen leitung ah hong kilang
ta ding a na hi gi ge hi.

              Khrist a na ki lametna lim bang mah omlo hi. Nuntakna Kumpi
hong tun hun adingin bang mah ki gin’kholhna ki mulo hi. Lamdang
sasa kawm leh mai zum pipi-in van kamtaaipa vantung ah a ciah kik
kul ding hi ta hi. Tuu cingte tawm kha in a tuute uh vil in zan-in gam
a giahlai tak un leitunga Messiah hong pai ding na ngaihsun kawm
kha zenzen in vantung en to uh ahih manin, Honpa leitung a hong
suah ding a na lam-en milom no khat ki mu teei suak lamh lai hi. Tha
khat-in Topa vantungmi va kilanga, lungdamnathu ava hilh hi. Vantung
minthanna in a zangkuam teng tuam a, a kisim zolo vantung mihon
hong kilang-in van pan-a lungdamna lian pen thupuak lasa dingin hong
tung uh hi. Thupuak vantung mi khat bek lasak ding ki hawm thawh
bang dan-in aw tampi tawh ni khat ni cianga mi namkimte lak pana
hotna ngahte in a sak ding lapi ahi, “Van a sang belna-ah Pasian
minthang ta hen. Leitung a deih mite tungah nopna om ta hen,” cih
asa uh hi. Lk. 2:14.

              Hih Bethlehem tangthu lam dang mah si maw! Ei leh ei hi gawp
peuh i ki sak khak zennate, upna i neih zawhlohnate zumhuai lel mah si
maw! Ki gin’kholh ding bang (315) zah-in ki sam hiam cih phawk
tuamna-in neithei beek le hang hoih ve ma taw. Tu in zong eite i na
kigin’kei-a, hun ciaptehnate i na phawk kei leh, eite tunga thu kikhennate
phawklo pah lel ve mawk ding i hi aw!

              Lawkite gam ah Ama hong kilat ding hun a vil na om zaw a,
Judea mualno laka tuu cingte bek hi loin Messiah hong tun ding a na vil
mi dang zong vantung mi in a va mu lai hi. Amaute nisuahna lam gam
pana mipil, mihau, miliante hi zaw bilbel uh hi. Nate pianzia tawh
Pasian leh Ama nasep dan a kan den magi a kicite ahi uh hi. Hebrewte
Laisiangtho sung pan mah in Jakob sung pan Aksi khat hong suak ding
ci in thei uh a, tua pen “Israelte lungnop pia ding” bek tham loin
“Zentialte tung ah khuavaak na ding” leh “leimong dong gupna a piansak
na ding,” cih mu uh ahih manin ngak lah in a vilte a na hi uh hi. Lk.
2:25,32. Amaute in khuavak zong uh ahih manin Pasian kiang pana
hong taang khia khuavaak in amaute khe ading lampi a vaaksak hi.
Jerusalem-a siampite leh Rabbi te in thumaan kal khia ding leh a vil den
dingin ki teel hi napi, khuamial in amaute a vuh cip laitakin vantung’
sawl Aksi in hih a hong suak thak Kumpipa suahna mun ah Zentail
khual mite a pai pih hi.

             Tua mah bangin “Amah lam-ente gum dingin, mawhna tawh
kipawl loin, nihveina a hong paikik ding hi.” Heb. 9:28. Honpa pian’na
thu-thang zaksakna mah bangin nihveina hong pai nading tangkona ah
zong Pasian tawh ki zopna nei kin ken lo uh a, vantung pan hong ki
puak khuavak nial uh ahih manin, biakna makaite ki zangh lo hi. “A hih
hangin ute naute aw, tua Ni in guta mi bangin note tungah a hong tun’
nadinginah note in khuamial lakah a om na hi kei uh hi. Bang hang hiam
na cih uh leh, note khempeuh in khuavak’ tate, sunlai’ the na hi uh hi.
Eite zan tawh a hi zongin khuamial tawh ahi zong in kipawl I hi kei hi.”
1 Thess. 5:4,5. Ci-in Paul in agen mah bangin thupuak te lak ah tua
mite ki sim khawm kha nawnlo hi

               Zion kulh tunga om galvilte in Honpa hong pai ding a thei
masa pen dingte hi uh a, Ama hong paina tangko in a aw a saang khai
ding uh a hi hi. Patau a tangko masa ding, A hong pai nading a ki
ging sak masa dingte a hi uh hi. Ahih hangin amaute in tawl nga hit
hiat lel uh a, nopsa in lung muang in mite in mawhna sungah ihmu in
ki khimm lel uh (316) hi. A gahlo theikung nahluun in a kheem bangin
Jesu in Ama pawlpi a mu hi. Tua mah bangin akisial, biakna lim mah
a pua vial mite, ki niamkhiat a, ki sik kik a, upna tak a neite bek Ama
naseem dingin saang thei ahih manin Pasian in amaute ta sam sa a,
zangh thei lo hi. Kha Siangtho hehpihna mun ah ki-saktheihna, ngeina
khat bawla zuih ten tan pong mawkna, a mawkna minthan’na, huai
hamna, leh nuai net neihna te tawh ki dim uh hi. A nungtolh kik
pawlpi in a ki lak nalamdang leh limte munuam thei-nuamlo in a mit
uh khup san uh hi. Pasian in amaute nusia hi lo-a, Amah a ciam peel
zong hi loin, amaute Pasian kiang pan a taai khia uh hi zaw hi. A hun
a mun tawh kizop ding nial uh ahih manin tua khapkholhna pen amau
tung ah tung thei lo hi.

                Tua bangin Pasian hong piak khuavaakte puahlo donlo-in i om
leh, a thaman ih saang kik ding hi. Pawlpi in Ama hong lam hon’sak zui
a hong piak khuavaak saang in, a hong lah sep ding om bang bang ih
sep kei leh, biakna pen in theihtham loh-in kiam suksuk a, a ngeina
omsa khat zui ki suak ding hi. A tawpna ah Kha Siangtho in hong taai
san lel ding hi. Tua thu pen pawlpi tangthu sung ah a om suk suksa ahi
hi. Pasian in Ama mite sawlman’na leh upna zui in thupha leh
hamphatnate a pia hi. Sawlman’na cih ciangin kipiak zawhna kul a,
singlamteh khat mah a hi hi. Tua hang mah-in Khristian a kici pipite
tampi mah in van pan-a khuavak a saan’ ding uh na nolh kha zel uh a hi
hi. Tanglai Jewste in amau thuak siat nading uh hun thei lo uh hi. Lk.
19:44. Kiphatsakna leh uplahna hangin Topa in amaute pai san a, a
thupuak pen khuavak deih-a a vil gige Bethlehem-a tuu cingte leh
Nisuahna lam Magite tung ah lak zaw ta thong hi.

No comments:

Post a Comment